Media dragen polder ten grave

De polder werkt niet meer, zo lijkt de verdrietige conclusie van een artikel in de NRC van vandaag. Heel voorzichtig wijst de beschuldigende vinger naar vakbonden (minder voorzichtig), politiek en werkgevers. En nog voorzichtiger naar media.

In dezelfde krant prijkte een ingezonden stuk op de opiniepagina, waarin uitgehaald werd naar die media naar aanleiding van het mislukte pensioenakkoord. De kranten en ook andere media waren wel erg happig geweest, om de vakbonden het mislukken in de schoenen te schuiven.

De conclusie was dan ook, dat het er veel van weg heeft dat die media de ideologie van kabinet en werkgevers delen. Op het eerste gezicht lijkt het een beetje op de huidige populistische kritiek op de `Lügenpresse´. Maar er is meer aan de hand.

Als oud-journalist wil ik liever niet meedoen aan die gemakkelijke kritiek op de ´mainstream media´. Toch steekt het een beetje te moeten erkennen, dat de traditionele media de afgelopen decennia niet bepaald uitblonken in kritiek op de gevestigde economische orde.

Het was geen censuur, veeleer een stilzwijgend instemmen met de heersende gedachten. Als individuele journalist merkte je dat al heel snel. Wilde je opklimmen in de hierarchie, dan was het wenselijk dat je mening niet te veel afweek van de ´ mainstream´. 

En die `mainstream´ was instemmen met het neoliberale gedachtegoed. Zo werd het nooit gezegd. Ik vemoed dat men het zich niet eens bewust was. Wel herinner ik me een mededeling bij het uitkiezen van auteurs voor de redactionele hoofdartikelen. Een zekere `bedachtzaamheid´ moest wel spreken uit hun schrijven.

Tja, dan wist je wel dat met een afwijkende mening je kansen tot uitverkiezing nihil waren. Wie stelling nam tegen de neoliberale wereldorde – het was nog voor de financiële crisis van 2008 – werd niet bedachtzaam genoeg geacht. 

Gedachten als dat de lonen feitelijk al dertig jaar niet waren gestegen en de toegenomen welvaart slechts te danken was aan een grotere arbeidsdeelname en vooral veel krediet, waren toen nogal extreem. Vond men. 

En zo hielpen de media mee aan het kritiekloos aanvaarden van de `overwinning van het kapitalisme´ na de val van de Muur. Waar ze doorgaans betrouwbare partner in het maken en doorgeven van ander nieuws waren, ging het fout bij het economisch nieuws. Zonder dat het bewust gebeurde.

Kritiek op de economische gevestigde orde, kwam er pas schoorvoetend na de financiële crisis. De traditionele media hebben er nog altijd moeite mee. Kennelijk is de gedachte dat men `bedachtzaam´ moet zijn in tijden van teruglopende lezers- en kijkersaantallen.

Dat de NRC inmiddels ideologisch gezien enigzins is opgeschoven naar links, verhindert niet dat de krant nog immer vooral een podium is van de gevestigde economische orde. Het treurige is, zo blijkt uit genoemde artikelen, dat men het zichzelf niet bewust is.

En dat geldt waarschijnlijk voor de meeste media. Wat onbreekt is zeker de instroom van kritische jonge hemelbestormers. Jonge journalisten die de gevestigde orde bekritiseren zijn er amper, tenminste bij de voornaamste nieuwsbrengers.

Wat mij het meest opviel bij veel nieuwkomers, was de overheersende gedachte aan lezersaantallen. Aantallen die moesten stijgen door middel van leuke verhalen, niet door kritische en diepgravende artikelen. Ook al om de eigen journalistieke loopbaan niet in gevaar te brengen. Want meer dan ooit is de journalistiek een loopbaan geworden.

Dat stemt niet vrolijk over de toekomst van de traditionele media. Met `leuke verhalen´ zullen ze het niet redden. Misschien terug naar een kritische rol als luizen in de pels van de heersende klasse, voor zover ze dat ooit zijn geweest. Maar daarvoor heb je een basis nodig. En die ontbreekt vooralsnog.

De ellende van de erfopvolging

Roerend, die zorg voor suïcidale boeren. Vooral het zoeken naar oorzaken. Stress, eenzaamheid, milieuregels, ja, ja. En erfbetreders moeten de dreiging signaleren. Die zien het niet, dat is zeker, ook niet na een rollenspel.

Stel je eens voor. Je wordt geboren in een gezin, waarin vader een eigen bedrijf runt. Dat deed zijn vader ook al. Hetzelfde bedrijf. Nooit is het bij hem opgekomen of het wel leuk was. Je deed het, omdat je zo was opgevoed.

Je vader werkte hard om het bedrijf aan jou door te geven. Het hele gezin was het er over eens, dat jij het bedrijf over zou nemen. Aan jou werd niets gevraagd. Je werd geacht trots te zijn. Als een buitenstaander je al vroeg of het bedrijf overnemen echt dat was wat je wilde, zei je dat je toch de kans kreeg.

Of het wel een kans was, kwam niet bij je op. Op school werd in het dorp bij je op gekeken. En waar de dorpsjongens de beest uithingen, was jij al de verantwoordelijke. ´s Morgens vroeg moest je al weer op, want het bedrijf…

Je zus of jongere broer wist van jongsaf, dat jij het bedrijf over zal nemen. Dat zij haar aandeel in het bedrijf niet zal opvragen. Want het bedrijf dat is de familie. Daar vraag je niet aan om iets ten nadele van het bedrijf te doen.

Klinkt raar, misschien voor mensen buiten het boerenbedrijf. In de dagelijkse praktijk komt zulks vaak genoeg voor. Peter Middendorp heeft erin zijn roman ´Jij bent van mij´ een indringend portret van geschreven. De Duitse schrijfster Aline Herbing is zo mogelijk nog schrijnender in haar portret van de melkveehouderij en het dorpsleven in ´Er is niemand bij de kalveren´.

Maar boeren lezen geen boeken en ´erfbetreders´ evenmin. Deden ze dat maar. Ze zouden erin het geval van bovenstaande boeken iets van kunnen leren. Geboren worden in boerengezin, en zeker in een melkveehoudersgezin, is er een recept voor een verknipte persoonlijkheid.

Misschien dat de ouders nog opgroeiden in een bedrijf midden in de maatschappij. In een boerenbedrijf dat financieel gezond was, waar dagelijks mensen over de vloer kwamen. In het dorp werden ze geacht of gevreesd al naar gelang van hun omgang met de ´erfbetreders´.

Dat is allemaal veranderd. Boeren komen niet meer in het dorp. ´Erfbetreders´- wie bedenkt zo´n woord – zijn zeldzaam. En als ze komen is dat zakelijk, al te zakelijk. Het is inderdaad eenzaam geworden op de boerderij. 

Vaak zijn de boeren getrouwd met beter opgeleide dames uit het onderwijs en de zorg. Ze zijn met hun getrouwd, omdat ze iets zochten dat anders was dan wel uit wanhoop. Soms uit liefde. Ze doen het voor hen vervelende werk van de boekhouding en soms onderhouden ze ook de contacten met de buitenwereld. 

Boerenorganisaties maken zich zorgen over hun leden, want ze werken zo hard en worden ook nog eens bekritiseerd door de buitenwereld. Beste LTO´ers, jullie zijn vaak zelf boeren en schrikken wellicht van het beeld zoals dat hierboven is geschetst, of je wilt het niet zien. 

Het zal niet helpen dat de buitenwacht niet zo gecharmeerd is van het huidige boerenbedrijf. Maar de echte oorzaak van de nu plots in de aandacht aandacht staande problemen, zit in de erfelijk bepaalde opvolging in het zo geprezen familiebedrijf.

Ik heb ze gesproken, die zonen van boeren. Op hun opleiding, in de buurt. Voor een buitenstaander zijn ze volledig verknipt. Natuurlijk, velen zullen niet snel psychisch in de knoop komen. Daarvoor is een gevoelige ziel nodig en die is er meestal wel uitgehamerd, dankzij familie en ook opleiding.

Helaas zitten er ook echte mensen tussen. Gewone mensen met hun dromen en idealen, die vaak heel ver van de boerderij liggen. En daar vinden ze als kind geen gehoor voor, als puber niet en als volwassene evenmin. Want als die dromen en idealen niet samen vallen met het bedrijf, dat voor alles gaat, moet je sterk in je schoenen staan.

Er zijn ook verstandige ouders met een boerenbedrijf. Die bedenken zich nog eens aleer ze hun zoon of dochter in het keurslijf van de opvolger persen. Zoals elke goedwillende ouder vragen ze zichzelf af, hoe hun kind een min of meer gelukkig leven kan leiden. En als dat niet strookt met het voortbestaan van het bedrijf, het zij zo.

Maar er zijn te veel ouders in de boerencultuur, die het belang van het bedrijf voorop stellen. Díe ouders opsporen en hun kinderen van de boerenslavernij redden, zal de echte taak moeten zijn van de boerenorganisaties. Maar dat zal wel niet in de cultuur passen of in het businessmodel. Wellicht dat echte hulpverleners er iets mee kunnen.

Het onwetende platteland

Wie de opmars van extreem rechts wil stoppen moet beginnen op het platteland. Want daar gaat het mis. De gevolgen worden met de dag duidelijker. En over de hele wereld. 

De afgelopen jaren zochten journalisten, sociologen en historici naar de oorzaken van het oprukken van populistisch en extreem rechts. Sommigen zoeken het in het giftige mensel van extreem rechts en evangelische christenen, zeker na de winst van de fascist Jaïr Bolsonaro in Brazilië. En natuurlijk de invloed van de evangelicals in de Republikeinse partij in de VS. 

Dat de evangelische christenen wel iets te maken hebben met de aanvallen op de democratie in Amerika mag duidelijk zijn. Kennelijk hebben deze vrolijke gelovigen een vruchtbare bodem gevonden in gebieden, waar traditionele religies het afleggen door ongeletterdheid van de bevolking. Oude religies leunen toch sterk op de schrift. 

Maar het heeft er zeker buiten Amerika meer van weg, dat de hang naar extreem rechts iets te maken heeft met algemene onwetendheid. Hang naar religie is er meer een uiting van. En dat zien we terug in Europa. Overal zie je de aanhang van extreem rechts vooral in rurale gebieden. 

Daar is intellectuele inspanning minder gewenst. Voor de gemeenschapszin hoef je niet te kunnen lezen. Het dorpshuis en handen uit de mouwen zijn belangrijker.Wie meer wil, gaat maar naar de stad. Waartegen ook nog eens grote argwaan bestaat. Ook in Nederland.

Vroeger had je in de akkerbouwgebieden van Noord-Nederland nog de herenboeren met een duidelijk intellectuele belangstelling, die in de werkeloze wintermaanden gaarne de blik naar boven hieven. En dat was niet uit religieuze maar meer uit astronomisch overweging. In de weidegebieden met veehouders was dat al een stuk minder. Maar die herenboeren zijn er niet meer, die veehouders nog wel.

In heel Nederland had je voorheen nog bibliobussen, die zo´n beetje elk dorp aandeden met een redelijk aanbod, maar die zo mooie traditie is grotendeels gesneefd door gemeentelijke bezuinigingen. En lezen is er toch al niet een prioriteit. 

Het is dan ook geen verrassing dat het rurale Nederland gevoeliger is voor de verlokkingen van extreem rechts dan de steden. Dan mag al blijken uit het optreden en de steun voor de blokkeer Friezen. Bekend is het verschijnsel dat waar de minste gekleurden en moslims wonen, de angst hiervoor het grootst is. Overigens – voor wat het waard is - worstelen de Friese plattelandsscholen van oudsher met een hardnekkige leerachterstand.

Maar de invloed van het platteland op de politieke samenstelling is in Nederland minder groot door het one man one vote-systeem. Wie dan gaat klagen, dat de invloed van de Randstad onevenredig groot is, moet maar eens te rade gaan bij de VS, het Verenigd Koninkrijk - waar het platteland het land heeft opgezadeld met de brexit .

Zwaarder tellen van stemmen op het platteland lijkt geografisch te verdedigen, maar echt democatisch is het niet. Bovendien stokt de vooruitgang er door de intellectuele luiheid. Om het maar eens hardop te zeggen, er deugt iets niet daar buiten de stad. Op zijn minst ontbreekt er iets. Misschien moeten we stemmen er juist minder zwaar laten tellen.

Ook gij...

Van enige afstand zit ik met stijgende verbazing te luisteren, kijken en lezen wat zich afspeelt in Friesland en de weerklank hiervan in het hele land. Wat bezielt mensen die doorgaans de redelijkheid zelf zijn zich zo te laten gaan.

Een eerste blik op de mannen en vrouw die zich erop voorstaan een bus met demonstranten tegen het racistische karakter van Zwarte Piet te hebben gestopt, zou voldoende moeten zijn om enige terughoudend te betonen in het uitspreken van steun aan die actie. 

En wie aan zijn ogen niet voldoende heeft zou aan de woorden genoeg moeten hebben. De stuitende domheid van de verdachten in deze zaak is van zo´n diepte dat je er liever het zwijgen toe doet. Nog even afgezien van het feit dat er leden van duistere clubs als de NVU voor de Leeuwarder rechtbank stonden.

Het liefste zou ik met innige tevredenheid vast stellen dat het besluit om te vertrekken uit Friesland juist is geweest. Vooral omdat een tegengeluid de afgelopen dagen zo oorverdovend afwezig was. Het gewapper met Friese vlag om steun te betuigen aan van misdrijf verdachten zou toch op zijn minst reden tot protest moeten zijn.

Maar dan zou Oeds Westerhof met zijn intiatief tot een demonstratie van redelijk Friesland een roepende in de woestijn zijn, want hij heeft dit zwijgen doorbroken. De man achter de ´mienskip´ van de Culturele Hoofdstad heeft nu zijn nek uitgestoken om aan die stilte een eind te maken. Hij was ´er klaar mee´. Het is nu aan Friesland om te tonen dat de hele provincie er klaar mee is.

Klaar met de stuitende domheid zou iedereen moeten zijn, die ook maar over een beetje redelijkheid beschikt. Helaas moet ik uit de comentaren op Westerhofs initiatief opmaken, dat er velen zijn, die nog een lange weg te gaan hebben op de weg naar de redelijkheid.

Dat velen zwijgen heeft misschien iets te maken met de gedachte iets niet groter te willen maken. Helaas, die mensen moet ik teleurstellen. Slechtheid gaat niet weg. Domheid verdwijnt niet door erover te zwijgen. Zwijgen maakt het juist groter, want met steun van de wakkere krant van Nederland wordt die domheid alleen maar groter.

Toen ik ooit een nare opmerking maakte over Jenny Douwes, kreeg ik te horen dat ik haar niet in het extreem-rechtse kamp moest plaatsen. Zij heeft daarop haar best gedaan om dat juist dat wel te doen. Niet bepaald hoog begaafd is zij in het kamp der verdachten van criminele activiteiten toch als eenoog koning en zou beter moeten weten.

Vervelender vind ik het dat er onder de mensen, die ik achter heb gelaten en waarvan ik dacht dat het goede mensen waren, verontrustend velen zijn, die het nare gedachtengoed van de lieden met een komend strafbad niet afwijzen. Om het maar voorzichtig te zeggen. 

Wie nu nog durft te zeggen, dat het louter gaat om het beschermen van arme koters tegen gegil van activisten, zal ook bij een veroordeling door de rechters met een diepgaande argumentatie niet op andere gedachten komen. Maar fout is het wel en ik zal niet meer door de provincie kunnen lopen, zonder argwanend te zijn. Ook gij Brutus?

Het belang van bomen

Twee boeken die over bomen gaan. Ze hebben niet zoveel gemeen, behalve de dikte. Beide tellen meer dan vijfhonderd pagina´s. Annie Proulx schreef een alarmerende geschiedenis van de bomenkap in de Verenigde Staten. Richard Powers een indringend even alarmerend verhaal over de bomen als levend organisme.

Amerikaanse schrijvers schrikken niet zo snel terug voor een pagina meer of minder. Dat mag duidelijk zijn. Soms is dat overdone. Die gedachte bekruipt je zeker bij Annie Proulx´Schorshuiden. Na de laatste pagina´s denk je onwillekeurig: het had wel wat korter gekund. En vermoeid leg je het boek terzijde,peinzend over het aantal bomen dat nodig is voor zo´n boek.

Richard Powers is vooral bekend van zijn uitgebreide research voor zijn boeken over diverse thema´s. In The Overstory blijkt die research nog eens te meer. Het verveelt niet, Powers verzandt niet in details. 

Waar Proulx haar geschiedenis ophangt aan die van twee Franse immigranten in de negentiende eeuw, doet Powers dat wat gecompliceerder aan de hand van een veel groter aantal personen. Dat maakt The Overstory veel complexer dan louter een geschiedenis.

De eerste hoofdstukken van The Overstory lijken losstaande verhalen. Pas na meer dan honderd pagina´s komen langzaam de personen uit die verhalen samen. Dan weten we inmiddels al veel meer over bomen, dan we ooit hebben geweten. Over hun bestaan als levende wezens, hun gevoelens, hun communicatie, hun chemische reacties en hun verdediging.  

The Overstory is een indringend boek. Ja, soms stuit je op gedachten die meer passen bij de doorgaans nogal irritante floeperij van bomenknuffelaars. Maar bij Powers is er geen sprake van die irritatie. Het past in zijn verhaal. Een verhaal over radicaliserende milieuactivisten en inkeer. 

Bovenal is The Overstory een indringende boodschap aan een wereld die bomen alleen ziet als te kappen objecten en niet als de levende organismen die al veel langer bestaan dan de mensheid en ook na de mensheid nog veel langer zullen bestaan. Mits we er wat verstandiger mee omgaan.

En daar ontmoeten Poulx en Powers elkaar. Beiden lijken de wereld iets te willen vertellen, te willen waarschuwen. Proulx door middel van het afschrikwekkende verhaal van de vernietiging van de rijke wouden van het Amerika dat Columbus aantrof. 

Powers door het literair sterkere The Overstory, waarin bomen een hoofdrol spelen. Is het toeval dat beide romans zijn verschenen onder de regering van Donald Trump, die zijn best doet het beetje bescherming dat de natuur nog geniet te niet te doen? Het ligt niet voor de hand, gezien het voorwerk waar beide boeken blijk van geven, maar het komt wel goed uit.

Eigenlijk zou je De Schorshuiden moeten lezen voor je begint aan The Overstory. Proulx geeft het kader weer waar binnen je Powers beter kunt begrijpen.Tijdens het lezen van de laatste gaan je gedachten soms terug naar dat toch ook rijke boek van Proulx en dat is een verdienste van haar.

Toegegeven het is flinke zit meer dan duizend pagina´s te verwerken. Maar het zijn boeken die je rijker achter laten. Je gedachten weg laten dwalen bij het staren naar de boom in de tuin dan wel in de straat. En dat is misschien wel de kern van echte literatuur. Tevens zegthet iets over het belang van literatuur en waarom bijvoorbeeld politici deze boeken zouden moeten lezen.

Kiezen voor het slechte is irrationeel

Wat bezielt mensen om slecht te zijn? Die vraag bekruipt me meer en meer. Het is niet puur egoïsme, het is geen ideologie. Dan zou er een zeker rationele beweegreden achter kunnen zitten. Nee, wat nu in de wereld gebeurt wordt niet meer ingegeven door ratio.

Obama heeft gelijk, Trump is slechts het symptoom. Rutte is niet de oorzaak van de hardvochtigheid van dit kabinetsbeleid. Of de oorzaak van de radicalisering van rechts. Het is iedere keer weer de verkeerde keuze als het zo eenvoudig is het goede te kiezen.

Hoever dat is doorgedrongen mag blijken uit de reacties op sociale media als het gaat om gewoon goede zaken. Natuurlijk kun je zeggen het is Twitter maar, mensen straffen de VVD niet af op de slechtheid die er overheerst. Het blijft de grootste partij van Nederland. Ze verlaten de wat dommige PVV en kiezen voor de intrinsiek slechte FvD.

Nederland lijkt inderdaad steeds meer op de Verenigde Staten. De ongelijkheid is het grootst na de VS. Wie Michael Moores “Where to invade next’’  bekijkt, bekruipt dat nare gevoel, dat Nederland terecht wordt overgeslagen als goed voorbeeld hoe het beter kan.

Nogmaals het is niet iets ideologisch of je moet slechtheid ideologisch bepaald noemen. Rechts of links kennen beide het goede, zijn beide op ratio gebaseerde ideologieën. En toch zie op rechts die neiging tot het kwade. Ook zie je het achterover leunen van politici die het daar niet mee eens zijn, maar er het zwijgen toe doen uit angst voor hun baantje.

Onschuldige kinderen hun toekomstperspectief afnemen is niet iets liberaals. Dat is kwaad in zijn zuiverste vorm. En toch vindt dit kabinet steun binnen de VVD. Wat bezielt deze mensen? Zelfs electoraal is het niet interessant gezien de landelijke ophef.

Multinationals miljarden besparen is niet iets liberaals, zeker niet ten koste van kleinere ondernemingen. Banken de hand boven het hoofd houden is niet liberaal, maar gewoon dom en een nieuwe financiële crisis uitlokkend. Maar het daarop verwaarlozen van de publieke sector is niet alleen maar dom, het is kiezen voor het slechte. En toch is dat gebeurd.

Als politici kiezen voor het slecht verliest een mens de hoop. Zeker als ze daarop niet worden afgestraft bij verkiezingen. Dat is het meest kwalijke en maakt mensen gewild of ongewild medeschuldig. Wie wil er nog wonen in zo’n land.

Worsteling om de grutto

Het blijft worstelen met de weidevogels in Friesland. Na de aanklacht van Theunis Piersma en Jantien de Boer over landschapspijn bleef het lang stil. De Leeuwarder Courant riep evenwel de ellende over zich heen met plaatsing van twee grote artikelen over het probleem.

Vooral in een artikel met onderzoeker Egbert van der Velde kregen boeren de zwarte piet toegespeeld. De raaigraswoestijnen nodig voor een optimale melkgift van het vee, bieden de weidevogels geen ruimte meer. Alleen roofdieren leven er nog van de enkele grutto die het waagt haar nageslacht in die woestijn in leven te houden. Boeren en weidevogels gaan niet samen, aldus Van der Velde.

Hiske Versprille legt nog eens uit hoe het zover heeft kunnen komen, zonder overigens de schuld bij iemand te leggen. Verhelderend is het wel. Die genetische afwijking van de Nederlandse melkveehouders immer meer te willen melken, ofwel om te profiteren van de hoge prijs ofwel om de lage prijs te compenseren, is in vergelijking met hun collega’s in ander landen opmerkelijk.

Dit keer zwijgen de boeren niet meer. Massaal trekken ze aan de bel. Ze wensen niet als de boosdoener te worden aangemerkt. Worden ze in hun omgeving niet alom gewaardeerd wegens het netjes houden van het platteland? En natuurlijk de productie van voedsel.

Ja, op het platteland wordt weinig geklaagd over de boeren. Dat is zelfs in Brabant zo. Tenslotte zijn de boeren als buren soms best aardige mensen. En daar protesteer je niet tegen. Je wilt de verhoudingen goed houden. De klachten komen het meest uit de verstedelijkte gebieden, waar de band met de sector amper aanwezig is.

Hebben de boeren gelijk? Worden ze geslachtofferd terwijl er andere oorzaken van de achteruitgang van de weidevogelstand zijn, zoals roofdieren. Of de natuurkenners die erop wijzen dat het moderne boerenproductieland voor de vogels niets meer te bieden heeft, waar bovendien geen schuilplaats meer is voor de weidevogels.

Of gaat het om macro-oorzaken als de Rabobank, de adviseurs van veevoerfabrikanten, accountants, CDA-politici, die de melkveehouder hebben aangespoord tot de intensieve werkwijze. Tja, waar blijf je dan met je eigen verantwoordelijkheid? En er waren toch genoeg biologische boeren die een fatsoenlijke boterham wisten te verdienen?

Handen in onschuld wassen helpt niet. Polarisatie ook niet zeggen de opiniemakers van de krant. Decennia lang speelt de discussie al. Elke andere industrie was allang met harde maatregelen tot de orde geroepen, maar bij boeren ligt dit anders. Hier spelen emoties een rol. Familiebedrijven met hardwerkend mensen en kleine rendementen leg je niet het vuur aan de schenen.

Dat ze veelal flinke jaarsalarissen aan subsidie krijgen zonder noemenswaardige tegenprestatie wordt meestal niet genoemd. Als Europa zegt dat ze daar wel eens iets tegenover mogen stellen in de vorm van natuurbeheer, zwijgt men liever. 

Een krant als de LC in het centrum van de grootste melkveehoudersprovincie heeft het er moeilijk mee.  Jarenlang werd de boeren de hand boven het hoofd gehouden. Pas de laatste vijftien wordt hen wel eens een spiegel voor gehouden. Wie geschoren wordt, beweegt zich niet, dus bleef het stil en er veranderde niets.

De provinciale politiek brandde zich de vingers niet aan de melkveehouderij. Waarom is niet duidelijk. Electoraal zou het haar geen windeieren leggen. In gemeenteraden zitten vaak nog boeren, dus die voorkomen wel maatregelen.

Nu is de vlam in de pan geslagen en poogt hoofdredacteur Sander Warmerdam de schade voor de krant te beperken. En hebben de landbouw- en natuurredacteur opdracht gekregen om een ‘objectief’ artikel te schrijven. Of zulks nu zou kunnen. Polarisatie heeft niet geholpen, samenwerking met natuurorganisaties evenmin. 

Alleen de politiek kan nu nog ingrijpen, maar daar zitten de boerenfans nog aan het roer. Sneu voor de weidevogels. Maar laten we niet vergeten, dat die weidevogels er zijn gekomen door de gunstige omstandigheden van het boeren in de vooroorlogse jaren. Hun tijd is nu voorbij. 

Het wordt stil in het land. Dat is treurig. En een klein land kan het zich eigenlijk niet veroorloven zoveel land aan een slecht renderende sector over te laten. Daar moeten we nu maar eens naar kijken. Het voedselargument is met alleen melk niet vol te houden.

Tijd voor woede

Langzaam zwelt de boosheid aan. Als doorgaans mild mens kan ik mij niet herinneren zo pissig geweest te zijn. Over het grote zwijgen van de weldenkende medemens. Waar zijn jullie?

Natuurlijk de woede over het optreden van Trumps nazitroepen bij de zuidgrens is gemakkelijk. Maar waarom niet dezelfde woede over de complotdenkers die aanvallen uitvoeren op de geloofwaardigheid van aanklagers van misstanden. De Ann Coulters van deze wereld zouden allang in de cel moeten zitten.

In Nederland wordt het dossier over de af te schaffen dividendbelasting al maar dikker en stiller wordt het. De Jeugdzorg in de problemen met alle gevolgen van dien door bezuinigingen van onverstand bij gemeenten, we melden het en zwijgen erover. Woest kan ik erom worden, omdat het ook zo voorspelbaar was.

In Europa sluiten we de kring niet om Merkel die op een vuige manier wordt aangevallen door de nieuwe vijand van het Westen Donald Trump. Sluit de rijen en erken dat het Transatlantisch verbond verleden tijd is. De Amerikaanse hufters worden gesteund door te veel landgenoten en zelfs in Nederland weerklinken hun ideeën.

Feiten doen erin de migratiecrisis allang niet meer toe. Gelul is het allemaal. We hebben die mensen die hier bereid zijn voor een hongerloontje te werken stomweg nodig. Maar nee, de Nederlandse media verschaffen de leugenachtige anti-immigratiepartijen een luisterend oor uit angst voor de fictieve 'boze burger'.

Redelijke mensen die bezwaar aantekenen worden aangehoord en dat is het dan wel. Vloek het volk stijf. Scheld ze de huid vol, zeg ze dat ze dom zijn, dat zijn ze. Houd dat vol, tot ze gaan nadenken. Die zachte aanpak werkt niet.

De tegenpartij is het kwaad. Is de regering van Trump, de ploeg van Rutte, de regering van Conte in Italië. Wat is het een zegen te wonen in het land van Pedro Sanchez waar een conservatieve stad als Valencia de haven opent voor een rondzwervende boot vluchtelingen. 

En weer wordt ik woest op cynische commentaren op Spanje in Nederlandse kranten, op nazis die zich keren tegen de komst van vluchtelingen. Om met Robert de Niro te eindigen: Fuck you. Dat volstaat. 

Oh, nationalisten pas een beetje op

Je kunt er zo’n beetje de klok op gelijk zetten. Ergens op de wereld roepen mensen om zelfbestuur van piepkleine regio’s en ergens in Friesland wordt licht jaloers gekeken naar zo’n regio. Kom daar maar eens om in deze labbekakkerige provincie, zo klinkt het.

Het afgelopen weekend maakten Baskische nationalisten zich weer eens op voor een demonstratie. Het moest een 200 kilometer lange rij van mensen worden door Baskenland. Ze willen ook een referendum over zelfstandigheid. Buiten de regio was er in Spanje amper aandacht voor.

Vreemd genoeg wel een redelijk lang artikel in de Leeuwarder Courant. Daar sprong een aantal Friezen meteen op in. Ja, mooi is dat wanneer mensen opkomen voor zelfbestuur. Waar het toe leidt, is niet kennelijk zo interessant.

Nu zou je bij Baskenland toch een beetje voorzichtig moeten zijn. Onlangs verscheen ook in Nederland het epos ‘Vaderland’ van de Baskische schrijver Fernando Amburu, een tot nadenken stemmend boek over de gewapende strijd van de terreurgroep ETA en hoe zulks in de regio een neerdrukkende en verscheurende werking heeft gehad en heeft.

Of mag je dat van deze Friezen niet zeggen, terreurgroep ETA. Waren het geen vrijheidstrijders met het hart op de goede plaats net als sommige echte Friezen, al is het wat uit de hand gelopen? Nou nee, dat mag je niet na honderden zinloze doden.

Je zou die mensen toch eens willen uitnodigen in Spanje om eens echt rond te kijken in de autonome regio’s die streven naar zelfstandigheid. Eigenlijk hebben die regio’s niet zo veel te klagen als het om vrijheid van taal en cultuur gaat. En toch is er die drang naar zelfstandigheid.

Wat ik in alle discussies erover opmerk is natuurlijk ook de liefde voor die eigen taal en cultuur, maar vooral een bloedhekel aan de Spaanse regering. De corruptie van vooral de rechtse Partido Popular, die tot voor kort aan de macht was en de overdreven centralistische politiek in Madrid, drijft veel Catalanen en Basken in nationalistische armen.

Een rechterlijke macht die mensen voor relatief lichte vergrijpen jarenlang de cel ingooit en corrupte politici lange tijd vrij uit liet gaan, werkt al evenmin mee aan een liefdevolle houding ten opzichte van Madrid. Catalaanse politici die - weliswaar tegen de grondwet - een referendum organiseerden, maar wel met steun van de bevolking, zitten nog steeds zonder proces in de cel.

Dan heb je toch wel de neiging achter de Catalaanse zaak te gaan staan. Ware het niet, dat er onder de separatistische leiders ook nogal wat enge typen zitten. Nu er een nieuwe regering van socialisten in Madrid zit, hopen velen op een betere verhouding tot Madrid. Maar dat zal nog moeilijk worden met rechters die beslissen over de Catalaanse celmaten.

Toch zou je de Friese en ook de Vlaamse nationalisten tot enige voorzichtigheid willen manen. Kritiekloos steunen van de Spaanse afscheidingsbewegingen sterkt die in het verkeerde idee dat er veel sympathie voor hun zaak is in het buitenland. Het wensdenken van Friese nationalisten doet daarbij ook nog eens lachwekkend aan.

Nu de JongFryskeMienskip zich in extreemrechts vaarwater begeeft met steun voor foute snelwegblokkeerders en het ook nog relatief stil blijft, zou  ik maar uitkijken. Om er maar eens een Godwin in te gooien, toen de Duitsers Nederland binnen vielen, waren er Friese opiniemakers die moeite hadden hun houding tegenover de bezetter te bepalen.

Opluchting

Van afstand bekeken ziet Nederland er toch steeds gekker uit. Nu weer die discussie over de af te schaffen dividendbelasting Al weer, ja al weer, omdat het maar niet wil dalen in de hoofden van de Nederlanders.

Van het begin af aan was het duidelijk, dit kabinet is een soort belangenbehartiger van het grootbedrijf, vertegenwoordigd door VNO/NCW – ja in dat laatste staat de C voor christelijk - en voor de landbouw de LTO. De gemiddelde burger doet er in zoverre alleen toe, dat hij uiteindelijk electoraal van belang is.

Hoe lang kan zo iets goed gaan, vraagt een mens zich in gemoede af. Bij de start van het kabinet was de premier al in de fout met de opmerking dat er alleen op kwaliteit gezocht was naar bewindslieden. Dat er zo weinig vrouwen waren, tja. En daar sneefde lichtgewicht Halbe Zijlstra al en bleek minister Sigrid Kaag een gedroomde minister van buitenlandse zaken.

Terug naar de dividendbelasting. Keer op keer blijkt dat Mark Rutte dit op instigatie van het grootbedrijf heeft doorgedrukt. De andere coalitiepartijen waren er door overvallen. Nu blijkt ook nog eens dat het onderzoekje waarop de afschaffing gebaseerd zou zijn, betaald is door VNO/NCW en Shell.

Er moet toch een grens zijn, die overschreden kan worden. Hier in Spanje leek de premier Mariano Rajoy ook zo'n duivelskunstenaar, die zelfs in een minderheidskabinet van teflon leek. Deze week bleek het ook een keer fout te kunnen gaan.

Het corruptieonderzoek in de Gűrtelzaak naar de PP van Rajoy leek hem niet te kunnen raken. Tot de rechter sprak en de hoofdschuldigen tientallen jaren cel toedacht en ja, ook de partij een boete oplegde. Voor Pedro Sanchez van de socialistische Psoe een reden een motie van wantrouwen in te dienen.

Eigenlijk leek hij aanvankelijk zelf niet te geloven in het slagen ervan. En toch bleek er maandag een minieme meerderheid voor. En dan zegt de Spaanse grondwet dat de premier weg moet en de indiener van de motie premier wordt. Mooi zo iets. Kan dat in Nederland niet?

Want er lijkt een zucht van verlichting door het land te gaan. Eindelijk is er licht aan het einde van de tunnel. De Catalaanse kwestie is minder onoplosbaar met een premier die de dialoog wel aan wil gaan. En hoezo geen vrouwen met kwaliteit. Bam, een kabinet met elf van de zestien bewindslieden vrouw en wat voor. 

Zou Nederland ook niet zo'n momentum kennen en verdienen, waarop zo langzamerhand velen hopen, waarop Rutte sneeft. Het land zou er met een progressievere regering met een zucht van verlichting uit zijn duister geruzie ontwaken. 

Gewoon een kabinet van een linkse minderheid omdat Esther Ouwehand een slimme motie van wantrouwen heeft ingediend, die er door onoplettendheid van de coalitiegenoten doorheen slipt. 

Esther als premier en uiteindelijk zo'n stemming van nieuw optimisme dat rechts het niet aandurft dit kabinet meteen te laten vallen. Om dan bij nieuwe verkiezingen eindelijk weer eens een redelijke samenstelling van de Kamer te krijgen. Tja, dat is waar Spanje nu op hoopt. En Nederland sukkelt door met een premier, die dat alleen is omdat zijn partij van alle slinkende partijen nog net de grootste is.

Elf fonteinen als voorbeeld

Een overwacht mooie documentaire,  is toch wel die van 11 fonteinen in Friesland. Hij stijgt ver uit boven het typisch Friese. En maakt zoveel duidelijk over de hedendaagse stemming.

Op een flinke afstand van Friesland herken je ergernissen, maar ook de onverwachte positieve dingen. Natuurlijk het is een plattelandsprovincie zonder veel stimulansen om het 'down-to-earth' mechanisme te ontstijgen. Waar in het verleden de kweekschool het ultieme intellectuele hoogtepunt was.

Toch zal het niet zo veel verschillen, als een dergelijk project in Noord-Holland was opgezet. Kunstwerken in de publieke ruimte in Nederland hebben iets tegen, waar de bevolking niet gewend is aan sculpturen in hun dagelijkse omgeving.

Wij kennen geen fiere standbeelden, behalve een enkele koe en slechts een beeld, dat elkeen kent dat het figuratieve voorbij streeft: Zadkine's beeld in Rotterdam. Maar daarvan weten we ook allemaal wat het uitbeeldt.

Dan staan er nu plots elf kunstwerken in een conservatieve provincie. Het heeft, zo toont de documentaire aan, heel wat voeten in de aarde gekost. De democratische opzet dreigde het project te ondergraven.

Dat was een klein foutje in de regie, waar het idee ontstond dat de mensen behalve bemoeienis met de plaats, ook inspraak in de inhoud zouden hebben. En dat leidt tot niets, of al te platvloerse uitvoeringen van ideetjes, zoals een kromme lepel als fontein vanwege een scheldnaam voor Workummers.

Gelukkig wist projectleider Anna Tilroe dit om te keren. Vaak moet ze hebben gedacht: Waar ben ik aan begonnen? Maar ja, als je draagvlak wilt onder de bevolking, moet je door dit proces. Door dit proces op film vast te leggen, is er een les gecreëerd voor besturen met vergelijkbare ideeën.

En ook nog eens een les die zo lichtvoetig is, dat niemand er echt aanstoot aanneemt. Door cabaretier Jan Jaap van der Wal komt er zelfs iets van zelfspot bovendrijven. Friezen blijken net gewone mensen en zeker niet bonkeriger dan de rest van Nederland.

Ik moet er vaak aan denken als ik het humorloze 'proces' van de Catalaanse separatisten ziet. Die missen duidelijk een Van der Wal. De komiek die hen een spiegel voorhoudt in de vorm van een afscheidingsbeweging Tabarnia van de provincies in Catalunya met grote steden slaat dood. Misschien ook wel door de starre houding van de regering.

Toch zijn Catalunya en Friesland wel met elkaar te vergelijken, alleen is de basis van Friesland de landbouw en die van Catalunya de handel. Wat ze gemeen hebben is een eigen taal. De eigen cultuur, ach, elke regio heeft zijn eigen cultuur.

En wellicht de overmatige invloed van het platteland op het bestuur van de regio. Een elf fonteinenproject zou hier een heilzame werking kunnen hebben en ook de humor weer terugbrengen. Zelfspot is de basis van een goede democratie. Friesland heeft dat laten zien. Catalunya moet de documentaire snel aankopen. Kan Tele 3 ook eens wat goeds doen.

De redding van een avond

http://www.rtve.es/alacarta/videos/eurovision-2018/eurovision-salvador-sobral-canta-amar-pelos-dois-caetano-veloso/4599876/

Het is natuurlijk zonde van je tijd naar het Eurovisie Songfesival te kijken. Toch klinkt het een beetje vreemd, al die kritiek op de kwaliteit van de songs. Een beetje wereldvreemd.

Luister een dagje naar wat commerciële zenders ons voorschotelen als populaire muziek en je hoort niet anders dan de middelmatige, zo niet minder dan middelmatige popmuziek. Dat er vorig jaar een echte zanger met een goed lied won, zegt niets, als dit jaar de personificatie van een kip wint.

En toch was het ook een opmerkelijk festival. Dat kwam vooral door de keuze van het organiserende land enkele van haar sterren te laten optreden. En hartverwarmend was natuurlijk het optreden van de winnaar van vorig jaar Salvador Cobral, zeker samen met zijn held de Braziliaan Caetano Veloso.

Het was zo'n moment om even stil te zijn temidden van de wansmaak, het vuurwerk en de ondergesneeuwde enkele betere songs. Het is meer realiteit de critici denken. Elk deelnemend land heeft ongetwijfeld een schat aan kwalitatief veel beter liedjes en vertolkers voorradig.

Spanje is ook zo'n land met schitterende muziek. Maar wat hoor je de hele dag, zeer middelmatige popmuziek. En de inzending van zaterdagavond was ook nogal tja, mierzoet met een talentvolle zangeres en haar min getalenteerde geliefde.

Je kunt geen land opnoemen, dat intern niet betere muziek heeft dan men presenteert op het Songfestival. Waarom dan toch al dit lawaai over het continent uitgestort. Misschien was de uiteindelijke uitslag wel typerend. Vakjuries kiezen voor een goede zanger met een redelijk lied, maar het publiek verkiest de onzinnige vertolking van een kip uit Israel.

Het is wat men de democratisering van de cultuur noemt. En hoeveel goeds democratie ook heeft gebracht, op het gebied van de kunsten en wetenschap levert het weinig op. Dat mag treurig klinken en is het ook natuurlijk. Maar Salvador en Caetano lieten horen dat echte kunst ook de democratie overleeft. Waarbij aangetekend mag zijn, dat ook Caetano ooit heeft moeten vluchten voor een dictatuur in zijn vaderland.

Recht de rug Europa!

Hoe lang laat Europa nog met zich sollen? Dat vraag je je onwillekeurig af, nu de idioot van Washington de westerse wereld bruuskeert met het eenzijdig opzeggen van de atoomdeal met Iran. Hoe recht is de rug van Europa nu?

Dat Iran en Rusland meteen een grote mond opzetten, is niet zo vreemd. Ze zijn niet zo bangig. Maar Europa blijft mokken zonder feitelijke daden. Vooral in het Noordwesten bestaat de angst voor een breuk met de Verenigde Staten, waar Trump allang op aanstuurt.

De nu feitelijke belediging is een mooi moment voor Europa nu eindelijk eens ballen te tonen. Bescherm je bedrijven, die mogelijk last zullen ondervinden van strengere sancties tegen Iran. Steek de vinger op tegen de gek. Wees niet bang.

Het is niet een kwestie van kiezen tussen Rusland, China of de Verenigde Staten. Europa is sterk genoeg op eigen benen te staan. Na de Tweede Oorlog werd de Europese poltiek ingegeven door innige dankbaarheid voor de offers die de VS hebben gebracht voor de bevrijding van Europa, gemakkelijk genoeg vergetend, dat de Sovjet Unie heel wat zwaardere offers had gebracht.

Maar hoe lang kun je dankbaar blijven? Als we een geschiedenis hebben van boycots tegen foute landen als Zuid Afrika en zo langzamerhand Israel, dan wordt het nu tijd voor een boycot van de VS. Een land van apartheid, van opkomend fascisme en vooral botte stupiditeit.

Eindelijk kan Europa weer een vuist maken. Verbreek de banden met de VS tot er een betere politiek komt, doe hetzelfde met Israel. Waarschuw alle landen, die een gevaar vormen voor de wereldvrede. Hoe naar ook, maar bemoei je niet met ongevaarlijke foute landen, die ongevaarlijk zijn.

Dreig niet met militair ingrijpen. Laat de macho-politiek van de malloten in de VS en Israel voor wat het is. Keer je helder en duidelijk tegen die politiek en niet alleen tegen de uitroeptekens ervan. Schelden op Trump en Nethanyahu is, hoe opluchtend ook, zinloos. Ze worden gesteund door een complete industrie van conservatisme van het verkeerde soort.

En als in Europa Polen en Hongarije tegen een breuk zijn, dan rest slechts een breuk met deze illiberale landen, die nooit bij de EU hadden mogen aansluiten. Zeur niet over bevolkingen die de dupe zijn van zo'n stap. Ze hebben zelf gekozen voor de dwaasheid.

Natuurlijk zal het de Europese economie niet ongemoeid laten, wanneer de EU zijn eigen weg gaat. Maar dat zal de moeite waard blijken, wanneer de wereld zal opschrikken van een Europa dat weer mee telt. De spierballeneconomie van de VS is geen lang leven beschoren met zo'n hoge staatsschuld en hoe belangrijk is dan een goede band nog?

Voor Europa is het bovendien een kans eindelijk serieus te worden. Weg met de lafhartige aanhankelijkheid van de VS. Vergeet dit aanstaande derde wereldland. Richt je op een toekomst, waarin je het alleen moet doen. Dan wordt je ook weer serieus genomen door de rest van de wereld.

Dan doet Europa waarschijnlijk meer voor de wereldvrede dan het tot nu toe ooit heeft gedaan.

De nakende ondergang van de Nederlandse boer

Als er een ding is wat men hier in Spanje niet begrijpt van Nederland, is dat naast de eetcultuur toch echt de landbouw. Meer dan tien miljard liter melk per jaar, zo'n beetje evenveel tomaten en paprika's als uit het zonovergoten Spanje en dat met veel minder water en gif.

Al snel komt een gesprek hier op die landbouw. Er klinkt iets van ontzag voor die kwantiteit uit zo'n klein land. Maar als je dan vertelt over de totale destructie van het platteland, wordt het al ras anders. Een Spanjaard heeft het platteland hoog.

Elke avond is er op de publieke omroep RTVE een item over een specifieke vorm van landbouw. Vooral over landbouw die iets bijzonder smakelijks produceert. Waardering noch aandacht is er voor de bulk producerende boeren. 

Ze zijn er wel in die gebieden rond bijvoorbeeld Lleida, of in Galicia. Maar boeren hebben hier het voordeel van een echte eetcultuur. Soms kom je een echte varkensflat tegen, stinkend en zomers de omgeving verpestend met massa's vliegen. Er wordt met minachting over gesproken, ook al omdat het veelal Duitsers of Nederlanders zijn, die deze industrieën naar Spanje hebben gebracht.

Toch is er niet zoveel kritiek op de land- en tuinbouw. Misschien komt dat vooral door het ontzagwekkende landschap, waar boeren geen stempel op hebben kunnen drukken. Als je even een ritje naar de dichtstbijzijnde grote stad maakt, zie je zoveel diversiteit dat je je na een paar maanden de monotonie van Nederland al niet meer kunt voorstellen.

Spanje kent ook het voordeel dat een groot deel van het land niet in cultuur is te brengen. Daar denk je dan aan als je ziet hoe in het tv-programma Buitenhof mijn oud-collega Jantien de Boer de vloer aanveegt met een VVD-dame genaamd Helma Lodders, die kennelijk het buskruit niet heeft uitgevonden. Het is bijkans een thuiswedstrijd voor Jantien.

Haar sterkste punt is dat ze begrepen heeft dat driekwart van het land in handen van boeren is. En dat die decennia lang hun eenzijdige productiegang hebben kunnen gaan met een bizar monotoon landschap tot gevolg. Een landschap dat niet alleen aan de oppervlakte alle diversiteit kwijt is, maar ook in de bodem.

Dan kun je praten als Brugman over de innovatiekracht van de Nederlandse boer, maar heb je de wedstrijd bijvoorbaat verloren. De Nederlandse boer is niet innovatief, alleen maar handig in bulkproductie. Een soort van genetische afwijking van meer, meer en meer produceren. Geholpen door mechanisatie, Europese bescherming, Wageningse onderzoekers en subsidies was dat lange tijd goed voor een succesverhaal.

Die tijd is voorbij en Helma Lodders kan alleen haar verhaal nog houden omdat de boeren door de politieke macht van CDA en VVD nog worden beschermd. Straks als Europa echt moet bezuinigen na de realisering van de Brexit, zal de subsidiestroom opdrogen. In Nederland kunnen de boeren niet op veel sympathie rekenen, bij hun dan nakende ondergang.

Helaas, voor het landschap zal die ondergang van de industriële boer te laat komen. Het specifiek cultuurlandschap, ironisch genoeg gemaakt door de voorgangers van die boer, is grotendeels verdwenen. Er rest een graswoestijn die de stedeling slechts ziet vanuit het niemandsland der autosnelweg en voor het overige weinig boeit.

Het enige wat je nog echt verbaast, als je het van een afstandje bekijkt, is de rust waarmee de Nederlandse burger dit al accepteert. Het zou je evenwel niet moeten verbazen van een land waar diezelfde burger ook cadeautjes voor grootverdieners accepteert in een hoogconjunctuur waarin de lonen nog immer achterblijven. En nog immer op de VVD van Helma Lodders stemt.

D.C. choir sings with Jennifer Hudson, 'The Times They Are A Changin' at...

De opstand van de meisjes

Heeft Charles Groenhuijsen gelijk en is Donald Trump een zegen voor hen die verandering willen? Is die verandering echt op til? Misschien, maar dan moeten we niet naar boven kijken. De stemlozen, de kinderen komen in opstand.

Emma Gonzalez, Naomi Wadler, Ahed Tamimi, Malala Yousafzai, ze hebben iets gemeenschappelijks: Ze zijn jong, piepjong soms zoals Naomi, ze zijn goed van de tongriem gesneden en ze zijn dapper. De meisjes nemen het initiatief, zo lijkt, waar de volwassenen schandalig falen.

In de Verenigde Staten nemen nu kinderen het voortouw in de strijd tegen het ongecontroleerde wapenbezit. Hun ouders zitten hopeloos vast in patronen van politiek, geloof en andere onzin. Emma Gonzalez, een meisje van zeventien, was plots de spreekbuis na de massamoord op de Parkland Highschool.

Nu na de mars 'voor ons leven' de piepjonge Naomi Wadler zich bij de nieuwe voorbeelden aansluit, moeten de volwassenen zich achter de oren krabben. De millennials laten het hopeloos zitten, maar nu komen de tieners in opstand en dat doen ze massaal.

Niet alleen in de VS pikken de kinderen het niet meer dat ouderen hun leven verzieken, hun land in een houdgreep van misplaatste opvattingen over geloof en ideologieën houden. Ongehinderd door de dwangbuis van politiek en kerk spreken ze zich uit.

Hun boodschap is helder en zonder stiekeme agenda. Ze zijn het zat. De stompzinnige verslaving aan wapenbezit, de debiele gehoorzaamheid aan predikers van foute religies, het fanatisme van gelovigen in de wereld van islam en christendom, van nationalisten, van fascisten, racisten, de haat van extreem-rechts.

Ze hebben het gehad met de machteloosheid van wereldleiders in de strijd tegen de klimaatverandering en aantasting van hun toekomstige leefomgeving. Ze worden niet gedreven door een ideologie, ze zijn niet eens fanatiek. Ze zijn wel gedreven en geven blijk van het nut van onderwijs.

Ahed die uit een familie van Palestijnse activisten komt en Amala dochter van onderwijzers laten zien, dat zelfs in een wereld waarin vrouwen, laat staan meisjes niets te vertellen hebben, juist zij verandering kunnen afdwingen. Ja, het zijn inderdaad meisjes en jonge vrouwen, die een nieuw elan laten zien.

Vooral in de landen waar zij de eerste slachtoffers van haat, fanatisme en wreedheid zijn, staan ze nu op. Anders dan de #metoo beweging van hun oudere seksegenoten verliezen ze zich niet in onderling gekissebis. Daarvoor zijn de bedreigingen voor hen te groot. Er is geen verdeeldheid als het om overleven gaat.

Luister maar naar de kinderen, naar de meisjes. Ze laten zich niet intimideren door de haatzaaiers van extreemrechts. Evenmin laten ze de oren hangen naar versleten links. Ze grijpen het momentum. Ze weten dat ze binnen enkele jaren zullen mogen stemmen dan wel de volwassen wereld zullen betreden. Dan kunnen ze de verandering om te overleven afdwingen.

In Europa zijn ze nog stil. Daar zijn het nog de oude mannen die het zonder al teveel tegengas voor het vertellen hebben. Maar stilletjes rukken ze op. Zonder dat die oude mannen het doorhebben. Misschien moet er net als de Partij voor de Dieren een partij voor de stemlozen komen. Lang onder de radar, maar nu kunnen de media er niet meer omheen.

Hoe sterk de kinderen staan mag blijken uit de reacties van de tegenkrachten. De Amerikaanse wapenlobby van de NRA is paniekerig aan het zichzelf overschreeuwen. De Trump-aanhang worstelt met zichzelf. Amala werd bijna gedood door kogels van islamitische extremisten. Ahed heeft al een overwinning geboekt op de Israëlische fanatici, maar moet desondanks maanden de cel in. Een meisje van zeventien, omdat ze een soldaat een klap in het gezicht heeft gegeven.

De Emma's en Naomi's in de VS mogen wel uitkijken. Misschien is het in hun voordeel dat ze zo jong zijn. De tegenkrachten onderschatten hun opstand. Hoop geven de kinderen van deze generatie wel. Misschien dat ze echt iets gaan veranderen. Werk ze niet tegen, lach ze niet uit, neem ze serieus. Ze kunnen het verschil maken.

Stop het gezwatel

Houdt het nu nooit op? Godsamme, slingert Wilders een onzinnig anti-islampropagandafilmpje de ether in en de godganse anti-Wilders brigade weer op de achterste benen. Niemand die helder kan denken.

Het was zo simpel geweest. Wilders is uit het nieuws en zoekt iets nieuws. Kan iedereen met een beetje boerenverstand begrijpen. Wat was dan de beste reactie geweest? Negeren dus en Wilders was definitief op afstand gezet. Helaas de sociale en traditionele media zitten in de verkiezingsmode.

En dat betekent dat elke ophef nog verder wordt opgeblazen. Dat helse populisme van de hedendaagse politici zou moeten worden afgestraft door verstandige media, zoals die in de VS nu strijden tegen Trump. In Nederland blazen ze gewoon het populistische deuntje mee.

Al enkele maanden kan ik het nu van een mooie afstand aanschouwen en dan lig je er niet van wakker. Nu ben ik even een paar dagen in Nederland en verdomd je wordt eronder bedolven. De kranten staan bol van het identiteitsgelul en tegelijk gewone burgers aan het woord laten met heel andere problemen.

Niemand die het vreemd vindt. Ik weet het, in Spanje heb je de dwaasheid van de separatisten in Catalunya, terwijl anderzijds de politici met de grootste mond op de lijst van te vervolgen corrupte lieden staan. Toch is het daar minder dwaas dan de onzin in Nederland.

Ergens heb je nog het idee dat het ergens over gaat. De straten stromen nergens zo vol om te demonstreren voor gelijke rechten van vrouwen. Niks identiteitspolitiek, dit is reëel strijden tegen onrecht. En de rechts-conservatieve regering kan er door de massaliteit van het protest niet meer omheen.

De vraag rest, houdt het dan nooit op in Nederland? Stop de onzin, de leuterkoek, stop het gezwatel. Maak de politiek en de media weer steunpilaren van de democratie. Sta niet langer toe, dat ze die onderuit halen. Dat zou een mooi cadeau zijn als ik weer even langs kom, maar ijdele hoop, vrees ik.

De boze nee-zegger

De politiek moet meer naar mensen luisteren. Dat, zo zegt de Raad van Openbaar Bestuur is een probaat middel tegen de boze burger. Die voelt zich niet begrepen. Tja, het is een bekende riedel, maar klopt het ook?

Op verjaardagen is het altijd een mooie gelegenheid zulks te testen. De buurman beweert iets, waarvan je weet dat het niet klopt. Althans de feiten kloppen niet. Dus breng je zulks naar voren. Had je gedacht. Buurman wordt bozig over de bronnen van die feiten, vooral als het de wetenschap is.

Is dit iets van deze tijd? Nou nee. Vroeger hoorde je ook veel onzin in de snackbar. Van het type mensen dat immer roept, dat ze het toch veel beter weten dan die mensen 'die ervoor hebben doorgeleerd'. Want zij weten het uit de praktijk en die praktijk is een soort heilige graal van het betere weten.

De feilloze, alwetende oom, buurman, noem maar op is van alle tijden. Feiten hebben er bij deze lieden nooit toe gedaan. Die feiten waren strijdig met wat ze graag wilden dat waar is. Dan kun je gaan twijfelen of je wens juist is, maar gemakkelijker is en blijft het feiten in twijfel te trekken.

Vroeger bleef dit soort ontkenning van de werkelijkheid beperkt tot verjaardagen, de stamtafel en de snackbar. Daarbuiten heerste de wereld van de feiten. De politiek, de wetenschap, de kerk – met uitzondering van het geloof in etc. – alles wat gezag had, eerbiedigde de feiten.

Tot in de politiek lieden opstonden die ontdekten dat twijfel zaaien aan de zekerheden van de gevestigde orde electoraal interessant was. Nu is een zekere twijfel aan overheersende denkbeelden op zich heel goed. Decennia hebben de partijen rechts en links van het midden ons opgezadeld met het neoliberalisme. Media van alle gezindte deden hier aan mee.

Degenen die daar vraagtekens bij plaatsten, werden uitgezonderd van de discussie. Nogmaals, het is terecht, dat hier goed onderbouwd tegen geprotesteerd werd. Maar het verschijnsel van de boze burger is iets heel anders. Die ontkennende peuter in de nee-fase wil helemaal geen andere economie, eigenlijk wil hij helemaal niets.

Dus stemt de sukkel op partijen die de bestaande orde in ieder geval niet zullen veranderen. Tegen het eigen belang en dan later lekker mekkeren dat er niet naar hem wordt geluisterd. Helden heeft de boze burger nu ook. Eerst de neo-fascistisch geïnspireerde blokkade van anti-zwartepiet demonstranten. Nu de dwarse burgers die de hongerige dieren ondanks het verbod van hogerhand balen hooi toewerpen.

De nieuwe helden van de boze burger, die niet willen luisteren naar wel onderbouwde argumenten. Die de wetenschappers maar lulhannesen vinden, laat staan dat ze luisteren naar de Dierenbescherming of de Partij voor de Dieren. Hun natuurlijke bondgenoten zou je zeggen. Nee, en hier wordt het link.

Want er wordt zeker niet geluisterd naar instituties, die door populistisch domrechts als links zijn gedefinieerd. De boze burger is niet het gevolg van politici die niet luisteren naar zorgen of daar geen begrip voor hebben, het is het gevolg van nieuwe politici die de boosheid uitbuiten voor electoraal gewin.

Domrechts komt met oplossingen op zoek naar problemen. Weg met moslims. Een populair thema op het platteland waar in verste verste verte geen moskee te bekennen is. Klimaatverandering, vuile lucht, linkse onzin om de gewone man een poot uit te trekken, zeggen de boze burgers in steden die zuchten onder de uitstoot van auto's en houtkachels.

De boze burger is er altijd geweest. Maar kerk, onderwijs en media wisten het verschijnsel met de mantel der liefde te bedekken. Helaas is hun invloed sterk afgenomen. Nu zitten we met de brokken met dank aan Fortuyn, Wilders en nu Baudet. Meer democratie om de boze burger gerust te stellen? Daar moet een piemel in, zal die roepen.

Straf liever de politici af, die de boze 'onbegrepen' burger sterkt in zijn opvattingen. Daarna mag je praten over een betere democratie. Niet eerder. Want extreem-rechts maakt er misbruik van.