Het belang van bomen

Twee boeken die over bomen gaan. Ze hebben niet zoveel gemeen, behalve de dikte. Beide tellen meer dan vijfhonderd pagina´s. Annie Proulx schreef een alarmerende geschiedenis van de bomenkap in de Verenigde Staten. Richard Powers een indringend even alarmerend verhaal over de bomen als levend organisme.

Amerikaanse schrijvers schrikken niet zo snel terug voor een pagina meer of minder. Dat mag duidelijk zijn. Soms is dat overdone. Die gedachte bekruipt je zeker bij Annie Proulx´Schorshuiden. Na de laatste pagina´s denk je onwillekeurig: het had wel wat korter gekund. En vermoeid leg je het boek terzijde,peinzend over het aantal bomen dat nodig is voor zo´n boek.

Richard Powers is vooral bekend van zijn uitgebreide research voor zijn boeken over diverse thema´s. In The Overstory blijkt die research nog eens te meer. Het verveelt niet, Powers verzandt niet in details. 

Waar Proulx haar geschiedenis ophangt aan die van twee Franse immigranten in de negentiende eeuw, doet Powers dat wat gecompliceerder aan de hand van een veel groter aantal personen. Dat maakt The Overstory veel complexer dan louter een geschiedenis.

De eerste hoofdstukken van The Overstory lijken losstaande verhalen. Pas na meer dan honderd pagina´s komen langzaam de personen uit die verhalen samen. Dan weten we inmiddels al veel meer over bomen, dan we ooit hebben geweten. Over hun bestaan als levende wezens, hun gevoelens, hun communicatie, hun chemische reacties en hun verdediging.  

The Overstory is een indringend boek. Ja, soms stuit je op gedachten die meer passen bij de doorgaans nogal irritante floeperij van bomenknuffelaars. Maar bij Powers is er geen sprake van die irritatie. Het past in zijn verhaal. Een verhaal over radicaliserende milieuactivisten en inkeer. 

Bovenal is The Overstory een indringende boodschap aan een wereld die bomen alleen ziet als te kappen objecten en niet als de levende organismen die al veel langer bestaan dan de mensheid en ook na de mensheid nog veel langer zullen bestaan. Mits we er wat verstandiger mee omgaan.

En daar ontmoeten Poulx en Powers elkaar. Beiden lijken de wereld iets te willen vertellen, te willen waarschuwen. Proulx door middel van het afschrikwekkende verhaal van de vernietiging van de rijke wouden van het Amerika dat Columbus aantrof. 

Powers door het literair sterkere The Overstory, waarin bomen een hoofdrol spelen. Is het toeval dat beide romans zijn verschenen onder de regering van Donald Trump, die zijn best doet het beetje bescherming dat de natuur nog geniet te niet te doen? Het ligt niet voor de hand, gezien het voorwerk waar beide boeken blijk van geven, maar het komt wel goed uit.

Eigenlijk zou je De Schorshuiden moeten lezen voor je begint aan The Overstory. Proulx geeft het kader weer waar binnen je Powers beter kunt begrijpen.Tijdens het lezen van de laatste gaan je gedachten soms terug naar dat toch ook rijke boek van Proulx en dat is een verdienste van haar.

Toegegeven het is flinke zit meer dan duizend pagina´s te verwerken. Maar het zijn boeken die je rijker achter laten. Je gedachten weg laten dwalen bij het staren naar de boom in de tuin dan wel in de straat. En dat is misschien wel de kern van echte literatuur. Tevens zegthet iets over het belang van literatuur en waarom bijvoorbeeld politici deze boeken zouden moeten lezen.

Kiezen voor het slechte is irrationeel

Wat bezielt mensen om slecht te zijn? Die vraag bekruipt me meer en meer. Het is niet puur egoïsme, het is geen ideologie. Dan zou er een zeker rationele beweegreden achter kunnen zitten. Nee, wat nu in de wereld gebeurt wordt niet meer ingegeven door ratio.

Obama heeft gelijk, Trump is slechts het symptoom. Rutte is niet de oorzaak van de hardvochtigheid van dit kabinetsbeleid. Of de oorzaak van de radicalisering van rechts. Het is iedere keer weer de verkeerde keuze als het zo eenvoudig is het goede te kiezen.

Hoever dat is doorgedrongen mag blijken uit de reacties op sociale media als het gaat om gewoon goede zaken. Natuurlijk kun je zeggen het is Twitter maar, mensen straffen de VVD niet af op de slechtheid die er overheerst. Het blijft de grootste partij van Nederland. Ze verlaten de wat dommige PVV en kiezen voor de intrinsiek slechte FvD.

Nederland lijkt inderdaad steeds meer op de Verenigde Staten. De ongelijkheid is het grootst na de VS. Wie Michael Moores “Where to invade next’’  bekijkt, bekruipt dat nare gevoel, dat Nederland terecht wordt overgeslagen als goed voorbeeld hoe het beter kan.

Nogmaals het is niet iets ideologisch of je moet slechtheid ideologisch bepaald noemen. Rechts of links kennen beide het goede, zijn beide op ratio gebaseerde ideologieën. En toch zie op rechts die neiging tot het kwade. Ook zie je het achterover leunen van politici die het daar niet mee eens zijn, maar er het zwijgen toe doen uit angst voor hun baantje.

Onschuldige kinderen hun toekomstperspectief afnemen is niet iets liberaals. Dat is kwaad in zijn zuiverste vorm. En toch vindt dit kabinet steun binnen de VVD. Wat bezielt deze mensen? Zelfs electoraal is het niet interessant gezien de landelijke ophef.

Multinationals miljarden besparen is niet iets liberaals, zeker niet ten koste van kleinere ondernemingen. Banken de hand boven het hoofd houden is niet liberaal, maar gewoon dom en een nieuwe financiële crisis uitlokkend. Maar het daarop verwaarlozen van de publieke sector is niet alleen maar dom, het is kiezen voor het slechte. En toch is dat gebeurd.

Als politici kiezen voor het slecht verliest een mens de hoop. Zeker als ze daarop niet worden afgestraft bij verkiezingen. Dat is het meest kwalijke en maakt mensen gewild of ongewild medeschuldig. Wie wil er nog wonen in zo’n land.