De dag na de onafhankelijkheid

Catalonië is wellicht een uurtje onafhankelijk geweest. Tenslotte besloot de Spaanse senaat enkele minuten na het Catalaanse parlement het artikel 155 in werking te stellen. Daarmee maakte Catalonië in feite zelf niet alleen een einde aan de zelfverklaarde onafhankelijkheid, maar ook aan de autonomie.

Het verzamelde journaille was in Barcelona. Daar gebeurde het allemaal, zo leek het. En inderdaad de cafés, die het slim aanpakten deden goede zaken. Vrijdagavond en zaterdag waren de straten van de separatisten. Zondag van de tegenstanders. Alles in relatieve vrede.

Niemand weet hoe Madrid de machtsovername in Catalonië zal afdwingen. De meerderheid van de Catalanen blijft binnen en verkneukelt zich min of meer over het ingrijpen van Madrid. Een fanatieke minderheid zal alles doen om te voorkomen dat de nationale politie hun leiders arresteert.

Buiten Barcelona was het alom vrede. Natuurlijk in een toeristisch dorp als Torredembarra was het een en al vreugde en verkeerde men nog in de valse veronderstelling dat Catalonië zelfstandig is. Alom vlaggen en spandoeken. Tien kilometer verderop in het even toeristische Roc de Gaieta is er geen sprake van een opgewonden stemming.

Hier volop Spaanse, niet revolutionaire Catalaanse en Europese vlaggen. De bevolking is er niet minder vrolijk om. Men geniet van de zon op het strandje, de voor de tijd van het jaar opmerkelijke warmte en het aangename zeewater. In een familiebadplaats als Cunit zit de stemming er volop in, dat wil zeggen vanweg de voetbalwedstrijd Barcelona-Athletico Bilbao.

Twee naar zelfstandigheid strevende regio's tegen elkaar. Maar daar heeft restauranteigenaar Josep het niet over. Het gaat alleen maar om de punten. Als Barcelona wint, verstevigt het de positie in de eredivisie. Zo niet, dan komt die eerste positie in gevaar.

Twintig jaar min of meer eenzijdig Catalaans onderwijs hebben hun werk gedaan. Studenten die nooit anders hebben gehoord, dan over de Spaanse onderdrukker, die heel fijntjes negatieve zaken in het Castelliaans (officiële Spaans) en positieve in het Catalaans onderwezen kregen, staan nu pal voor de Catalaanse regering.

Als het allemaal ook niet een nogal Spaans komisch tintje had, zou je er treurig van worden. Buitenlanders in Catalonië zijn – natuurlijk eigenbelang speelt een rol – woest op de separatistische regering in Barcelona. ,,Ze maken alles kapot, wat hier goed is'', zo is hier veel te horen.

Daarin vinden ze medestanders van de meer economisch denkende Catalanen. Als er een redelijker regering van bijvoorbeeld linkse signatuur in Madrid had gezeten, dan had men gelachen om die buitenlanders. Maar met de stijfkoppig centralistisch rechtse regering van Mariano Rajoy heeft eigenlijk niemand veel op. Zijn geliefde vice-premier neemt de taken over van de Catalaanse Carles Puigdemont, wiens toekomst uiterst onzeker is. Op zijn daad staat tenslotte een maximale celstraf van dertig jaar.

Madrid - Catalonië 0-1

De Catalaanse separatisten hebben een klinkende overwinning geboekt op de centrale regering in Madrid. De beelden van het brute optreden van de Guardia Civil hebben in heel Europa afschuw opgewekt. Bovenal hebben ze toch ook twijfelende Catalanen aan de kant van de rebellen gekregen.

Als zondagavond de stemmen zijn geteld, zal er ongetwijfeld een overweldigende meerderheid blijken voor onafhankelijkheid van Catalonië. Voor wat de uitslag waard is natuurlijk. Het allerdomste wat de Catalaanse premier Carles Puigdemont kan doen, is na het referendum de onafhankelijke republiek Catalonië uit roepen.

Hij zou er wel woord mee houden, maar aan scherpslijpers heeft Spanje nu even geen behoefte. Je hoeft niet veel sympathie te hebben voor de separatisten, om nu aan hun kant te staan. De Spaanse president Mariano Rajoy is de hoofdverantwoordelijke voor elke gewonde in Catalonië, maar een redelijker Catalaanse premier dan Puigdemont had veel ellende kunnen voorkomen.

Dat is de treurige conclusie van deze zondag. De rechtse Spaanse nationalist Rajoy en de Catalaanse nationalist Puigdemont hebben verzuimd ook maar een keer redelijk overleg te hebben. Waar in Schotland en Quebec zonder problemen vergelijkbare referenda zijn gehouden, had dit ook in Catalonië gekund.

Een eerlijk -niet bindend - referendum waar voor- en tegenstanders van onafhankelijkheid openlijk hun standpunten naar voren kunnen brengen. De afgelopen maanden was er in Catalonië louter het separatistische geluid te horen. Tegenstanders voelden zich geïntimideerd. Het hielp ook niet dat demonstraties voor een Spaans Catalonië elders veelal van bedenkelijk allooi waren.

Nu zullen veel van de tegenstanders van Puigdemont thuis zijn gebleven. Ook al heeft de Guardia Civil het referendum niet weten te voorkomen, verstoord is het wel. Van een eerlijke uitslag kan dan ook geen sprake zijn. De eerdere, weinig democratische, belofte van Puidemont dat hij ongeacht de opkomst bij een meerderheid de volgende dag de Catalaanse republiek zal uitroepen, zou olie op het vuur zijn.

Het mooiste zou zijn als de hoofdschuldigen aan dit drama hun verantwoordelijkheid zouden nemen en het veld zouden ruimen. Nieuwe regionale verkiezingen in Catalonië en het vertrek van de minderheidsregering van Rajoy, zouden een opening bieden voor een vreedzame oplossing zonder gezichtsverlies van beide partijen.

Het is te vrezen dat dit er niet in zit. Madrid zal onder Rajoy alleen nog maar harder optreden na de toch wel smadelijke nederlaag voor de Guardia Civil in Catalonië. De leiding van de Catalaanse politie, de Mossos, mag terecht bang zijn voor gevolgen van het terughoudende optreden tegen het referendum. En Puigdemont zal zijn persoonlijke rekening willen vereffenen.

Brussel zou nu toch ook niet meer kunnen zwijgen. Zonder partij te kiezen voor de separatisten is een veroordeling van het geweld toch het minste wat de EU kan doen. Een oproep aan de Rajoy en Puigdemont om tafel te gaan en een eerlijk referendum te eisen zou op zijn plaats zijn. Al zit Brussel allerminst te wachten op een onafhankelijk Catalonië.

Madrid heeft deze ronde bewezen niet in staat te zijn de constitutionele crisis te bezweren. Ongetwijfeld zullen de Basken en Galiciërs zich gaan roeren. En zo dreigt er een mislukte staat te ontstaan binnen Europa. Waar populisme en nationalisme al niet toe in staat zijn. Met een steuntje in de rug van hackende internetters van vermoedelijk Russische afkomst. Trap er toch niet in Europa.