Jan Arends weer terug

Daar is ie dan weer, Jan Arends. Terug gehaald uit een bijna vergetelheid. Plots staan er weer hele stukken over de verloren poëet in kranten en wordt er op televisie over hem gepraat. Nu al weer veertig jaar geleden uit een zolderraampje in Amsterdam gesprongen. Zulks brengt oude herinneringen boven, want voor alles is Jan Arend een dichter voor jonge mensen, die onzeker aan het begin van het leven staan.

Dan ben je het meest vatbaar voor de noodlotsdichterij van Arends. Nu was ik wat laat met die bewondering voor de dichter/schrijver. In het gezelschap van vrienden die ook nog niet zo zeker wisten wat de toekomst zou brengen. Het waren tenslotte de beginjaren tachtig. Het was crisis en als je nog geen baan had, was het allerminst zeker dat dit op korte termijn het geval zou zijn.

Nog geen vaste relatie, kortom een hoogst onzekere periode. En dan slaat zo’n zwartgallige dichter wel aan. Zeker na het genot van de nodige spiritualiën, of liever nog de ochtend erna, was je helemaal in de stemming voor de aller-donkerste gedachten. Een beetje Tom Waits er bij aan en elkaar de put in praten met treurige citaten van Jan Arends, afgewisseld met lezen van Malcolm Lowry.

Het is ook geen schrijver van een bepaalde tijdsspanne. Nee, het gedachtegoed is aantrekkelijk voor onzekere en sombere jongeren van alle tijden. Dat maakt de adoratie die je nu ziet bij redelijk succesvolle types als Arie Boomstra een beetje verdacht. Hoe mooi ze er ook over kunnen vertellen. Het wringt een beetje. Het past niet.

Natuurlijk droomde je er in die jaren van ook zulke prachtige kale en sombere gedichten te schrijven. Dit zat er helaas niet in. Schrijven lukte nog wel, maar zo kaal, nee dat wilde niet. De eerste schreden op het pad van de journalistiek werden gezet bij het inmiddels ter ziele gegane Friestalige weekblad Frysk en Frij met de alleraardigste hoofdredacteur Henk de Boer, die de opdracht verstrekte overal over te schrijven, als het maar in het Fries was.

Dus durfde je het wel aan Jan Arends het onderwerp van een artikel te maken en was hij niet reclameschrijver geweest in Leeuwarden? De stoute schoenen aangetrokken en aangeklopt bij het betreffende reclamebureau. Na enige aarzeling wist de baas nog wel iemand te vinden, die Arends had meegemaakt. Nu is een reclamebureau doorgaans ook een verzameling optimistische en doorgaans vrolijke types, dus daar viel Arends nogal uit de toon.

De betreffende man wist te vertellen, dat de dichter een eigen kamertje had. Zijn collega’s vonden de dichter nogal stinken en verkeerden liever niet in dezelfde ruimte. ,,Het was een eenzame trieste man, die niet goed op zich zelf kon passen’’, herinnerde hij zich. En dat beeld past wel bij alles wat er over Arends was geschreven. Hij dook in een lade en daar kwam een van zijn schatten, die hij trots toonde: Een prachtfoto van Jan Arends in zijn eenzame kamertje in zijn bekende pose.

Het kostte enige overredingskracht van mijn kant de foto mee te krijgen als illustratie bij het artikel. Het kostbare kleinood werd in een harde envelop gestopt en trots toog ik terug naar de redactie. Het artikel was snel geschreven en de collega’s vonden het mooi. Het werd een mooie herinnering aan de begintijd, die iedere journalist wel met zich meedraagt. Als je in de boekenkast weer eens een boek van Jan Arends zag, kwam die herinnering weer even op.

Grappig genoeg stond in het notenapparaat bij de biografie die Nico Keuning schreef over Jan Arends, daar toch weer dat ene artikel in het Fries van mijn hand. Ergens komt er dan iets van trots bij je op. Niet dat je als een haas alle gedichten en schrijfsels van hem weer ter hand neemt. Die tijd heb je toch te ver achter je gelaten en het past niet meer zo bij je. Maar de trots blijft. Helaas kan ik de foto niet meer terug vinden en ook het betreffende artikel niet meer. Daarvoor moet ik weer in de archieven sneupen en zo groot is de ijdelheid nu ook weer niet. Het feit dat je vermeld staat in een biografie is voldoende voor mijn ego.