De PvdA moet de straat
weer op, zo heeft het orakel Hans Spekman bedacht. Iedere partijfunctionaris
moet een deel van zijn tijd buiten de vergaderkamers doorbrengen. De straat op.
Zo moet de noodlijdende partij er weer bovenop komen. Het is een treurig
voornemen en gedoemd tot mislukken. Afgekeken van andere instituten, zoals
kranten die vergeten zijn waar ze voor zijn opgericht en nu daarvoor de prijs
moeten betalen.
De sociaal-democratie
heeft het moeilijk in Europa. Ooit de verheffer van de arbeidersklasse is ze
meegegroeid met die arbeidersklasse in de naoorlogse wederopbouw. Die klasse
groeide langzaam door naar de middenklasse vergetend dat er ook nog mensen
waren die het niet konden bijhouden. De PvdA wierp zo nu en dan wel een blik op de achterblijvers en met het
hart op de goede plaats, zorgden ze er wel voor zo nu en dan de scherpe kantjes
van de liberaal economische groei af te slijpen.
Zoals overal werd het een
van de grote partijen met de daaraan gekoppelde regeringsverantwoordelijkheid.
En door de constante groei werd het een banenmachine waarin mensen zich
aangenaam verzekerd voelden van hun positie. Nog altijd met een achterban die
het hart links droeg. Maar tijden veranderden en de achterban kreeg andere
verlangens dan verheffing.
Tot zover was er weinig
aan de hand, ware het niet dat de leiding van de banenmachine meende dat ze mee
moest in de wereldwijde opmars van het liberalisme na de val van de muur in
1989. Als de kiezers hun deel van de welvaart wilden en door de mislukking van
de socialistische experimenten hun heil elders zochten moest de partij hierin
meegaan. Dus schudde het de ideologische veren af.
Daarin waren ze niet
alleen. Gedrukte kranten bijvoorbeeld kregen met hetzelfde probleem te maken.
De landelijke kranten met een duidelijke signatuur konden met een beetje water
bij de wijn nog wel een beetje meegaan in de maatschappelijke stroom. Al leden
ze ook onder de opkomst van het gratis nieuws waaraan hun lezers zich meer en
meer overgaven.
Regionale kranten zagen
hun lezers iets later maar wel sneller verdwijnen. Ze waren op een breed
publiek gericht. De gewone mensen dus. Veelal waren ze statutair een tikkie
links van het midden. Journalisten waren er overtuigd dat ze een grotere taak
hadden dan louter regionale nieuwtjes te brengen. Tot het begin van de jaren
negentig was dit een succesvol uitgangspunt.
Helaas rukte de
commerciële concurrentie op, die de lezers weglokte met gemakkelijk amusement
zonder verheffingsidealen. En dat nieuws, ach dat kregen ze gratis via
televisie en internet. Herkenbaar voor de PvdA? Zeker want beide verloren ze in
steeds sneller tempo hun achterban en de banenmachine haperde. Eerst wachtten beide af in de gedachte
dat wie geschoren wordt stil moet zitten.
Dus een beetje meer
amusement voor de kranten en een beetje meer midden voor de PvdA. Na 2000 ging
het echt mis. Paniekerig bogen beleidsmedewerkers zich over de oorzaken en
zochten hun heil bij consultanten en marktgedreven nieuwe bazen. Die voeren er
wel bij en zadelden hun probleemgevallen op met bezinningsbijeenkomsten op de
hei en toen dat niet hielp steeds gekkere opdrachten.
De lezers en kiezers
doorzagen de hieruit voortkomende resultaten beter dan de lijdend voorwerpen
zelf en liepen nog sneller weg. Inmiddels kregen alle kranten en ook publieke
omroepen last van dit probleem. Zelfs het CDA verloor zijn achterban. Achterom
kijkend werden pogingen ondernomen terug te keren op de schreden en de oude
beginselen uit de mottenballen te halen. Het was te laat.
De valse profeten der
consultancy dreven de slachtoffers van de nieuwe maatschappij steeds verder de
hei op. Hebben kiezers afkeer van de elitaire volksvertegenwoordigers, dan maar
wat volkser. Minder stropdassen en slobbertruien. De aanvankelijk succesvolle
SP met duidelijke standpunten blijkt toch niet het beloofde alternatief. Kranten
verliezen zich in almaar meer amusement onderwijl roepend dat ze meer duidend
moesten worden en onthullender. Amusanter worden ze wel, duidender en
onthullender amper.
Journalisten moeten
vergeten dat ze een hogere taak hebben. Productie van leuke liefst regionale dan
wel nationale stukken, dat is nu de opdracht. En om die te bedenken worden
redacties omgetoverd tot vergaderende productiemachines en als dit zittend niet
lukte dan maar staande. Dwarsliggers worden geloosd in reorganisaties. Niets
lijkt meer te dwaas in deze paniek. En de winnaars – populisten en commercieel
georiënteerde media - kijken het
grinnikend aan. Zonder ideologische uitgangspunten buigen ze vrolijk mee met de
luimen van hun achterban en verliezen amper terrein. Ja, ze lijken er wel bij
te varen.
Gemakkelijke oplossingen
zijn er niet meer. De kranten hebben zich het benodigde geld voor echte
veranderingen en louter overleven laten ontfutselen door handige jongens. En de
sociaal-democratische partijen hebben hun durf verloren uit angst voor
baanverlies en missen hiermee een antwoord op de problemen van deze tijd.
Natuurlijk ligt het niet
aan de gekke adviezen van de consultants. Die sprongen alleen maar in het
peilloos diepe gat der paniek. Misschien was het beter geweest in te zien dat
alles in golven komt. Geld op zak houden en overleven. Andere verstandige bedrijven
hebben het ook zo gedaan en krabbelen voorzichtig overeind. Ook deze
neoliberale tijd nadert zijn einde met het ontberen van een antwoord op de groeiende
milieuproblemen. De middenklasse brokkelt af onder het liberalistisch geweld.
Van onderop komen nieuwe
initiatieven die gestaag aan kracht winnen. Grote partijen durven er nog niet
aan en kranten zitten nog in de ontkenningsfase. Als straks de kruitdampen zijn
opgetrokken, zal moeten blijken wie tijdig de bakens heeft verzet, een rechte
rug heeft gehouden en kan overleven. De PvdA en de traditionele media lijken
verloren. Wel door eigen schuld, maar ja, met het inzicht van nu….
Geen opmerkingen:
Een reactie posten