Een ongemakkelijk gevoel

Ben je een gevoelloos mens als je gisteren bij de herdenking van de MH17-slachtoffers weinig voelde? Het is een vraag die me vandaag bezig houdt bij het lezen van de kranten over de indrukwekkende herdenking. Je krijgt bijkans tranen in de ogen bij de geschriften van de columnisten, die zich uitgeput hebben om in hun mooiste proza deze gebeurtenis te omschrijven en te duiden.

Maar de dag zelf is geheel aan mij voorbij gegaan. Nu kijk ik doorgaans overdag ook geen televisie. Ik moest zelfs even nadenken over die halfstokvlaggen aan openbare gebouwen. Alleen ’s avonds werd het mij wat duidelijker en eerlijk gezegd vond ik het, tja hoe vond ik het? Het deed me weinig.

Het was meteen al mis toen ik van het neerschieten van het vliegtuig hoorde. Potdorie, dacht ik, hebben die gekken een passagiersvliegtuig uit de lucht geschoten. Het was een Maleisisch toestel en er zaten naar mate de dag vorderde 50, 70 en uiteindelijk 192 Nederlanders aan boord en zo ontvouwde zich een Nederlandse ramp. En het land verkeerde in schok, dat wil zeggen dat was het beeld dat de media schetsten. Iedereen kende immers wel iemand die omgekomen was.

Ik niet en bij mij thuis en in mijn familie ook niet. Raar is zo iets. Tot in het buitenland werd het beeld overeind gehouden: In het kleine Nederland kende iedereen wel iemand die getroffen was door de ramp. Op 16 miljoen inwoners kent iedereen immers wel iemand die kennis had aan of familie is van een van de slachtoffers. Statistisch gezien lijkt het me niet houdbaar, maar vooruit.

Naar wat ik heb gelezen was de herdenking een roerende plechtigheid met hoogwaardigheidsbekleders en natuurlijk nabestaanden. Met mooie klassieke muziek en natuurlijk ook Marco Borsato. Zo’n beetje wat je hoort bij de gemiddelde begrafenis/crematie-plechtigheid. Voor de nabestaanden schijnt het troostrijk te zijn om voor het oog van de hele natie het verdriet te delen. Het oplezen van de namen van de slachtoffers moet tranen te weeg hebben gebracht.

Ik geloof wel dat het troostrijk is met mensen die hetzelfde zware verdriet hebben bijeen te komen, maar of dit versterkt wordt door het cameraoog en de aanwezigheid van burgemeesters, ministers en koning, ik weet het niet. Of het applaus langs de weg waar de lijkauto’s met de stoffelijk overschotten passeerden troostend is, ik weet het niet. De media meldden dat het land voor even een eenheid was. Even waren we Zwarte Piet vergeten. De waardering voor de regering steeg in de peilingen.

Die eenheid hield niet lang stand. Het korte termijn geheugen van de mens is kennelijk aan slijtage onderhevig. Het gif van complottheorieën deed zijn werk. En de nabestaanden werden weer alleen gelaten in de verwerking van hun verdriet. Zoals dat voor alle nabestaanden geldt, die een geliefde plotsklaps verliezen aan ongevallen die in het grote geheel geen zin hebben. Voor de televisie zeiden die nabestaanden dat het massale medeleven hen steunde in de verwerking van het immense verdriet.

Zouden ze nu een hekel aan mij hebben, omdat ik niet heb meegeklapt langs de weg. Dat ik zo mijn gedachten had over de beweegredenen van al die mensen die daar in rijen stonden langs de snelweg. Arnon Grunberg bepleitte in een artikel in de New York Times het recht je verdriet alleen te verwerken. Het werd hem niet in dank afgenomen. Toch denk ik dat hij gelijk heeft.

Er moeten ook mensen zijn, die hun verdriet liever niet voor de hele natie ten toon willen spreiden. En die misschien ook wel een beetje argwaan hebben bij het massale leedbetoon. Maar goed, die mensen willen niet voor televisie. Dus denken we dat iedereen de nationale eenheid in het verdriet deelt.

Dat geeft een ongemakkelijk gevoel als je er een beetje buiten staat. Als ik plots een geliefde zou moeten missen, zo ben ik bang, zou ik me bezwaard voelen als er zovelen hun medeleven betonen en televisieprogramma na programma hetzelfde doen en deskundigen over de schuldvraag laat twisten. Laat me met rust, zou ik dan willen schreeuwen. Laat me alleen in mijn onpeilbaar verdriet.