Het was de dag na de
verkiezingen dat ik in het postvakje van mijn moeder het ongebruikte
stembiljet vond. Haar geheugen heeft haar in de steek gelaten en
stemmen was niet bepaald een welbewuste keuze geweest. Toch lag dat
biljet daar. Het zette me aan het denken.
Het was niet alleen dat
stembiljet, maar ook een recensie op een tv-documentaire over een
zwakbegaafde moeder en haar dochter. De recensie eindigde met de
vraag wat we aan moeten met de mensen, wier hersencapaciteit domweg
onvoldoende is om de de wereld te begrijpen.
Het is een oude vraag. In
een beschaafde samenleving beschermen we die mensen tegen de harde
uitwassen van de markt. De afgelopen jaren is dat laagje beschaving
aan slijtage onderhevig geraakt. We laten de in hun beperkte geest
verdwaalden aan hun lot over.
Dat wil zeggen, als ze
geen overlast veroorzaken. Nu zijn er verschillende graduaties in het
onvermogen de moderne wereld te begrijpen. De complexiteit is
dusdanig dat het echt niet alleen zwakbegaafden zijn, die het niet
meer kunnen bevatten. In een beschaafde samenleving zouden we mensen
helpen met goede scholing, voorlichting en adviezen.
Vergeet hierbij niet dat
een derde van de bevolking problemen heeft met begrijpend lezen. Dat
is een van de eerste voorwaarden voor begrip van complexe situaties,
maar ook voor de acceptatie dat je bepaalde dingen niet begrijpt.
Want dat is toch wel een van grootste problemen van deze tijd. We
accepteren dat niet meer.
Of er gegevens zijn over
voeger jaren als het gaat om dit onvermogen tot begrijpend lezen,
weet ik niet. Wel was er toen een soort beschermende deken voor
degenen, die nu eenmaal niet veel snappen van de bureaucratie, in de
vorm van kerk, vakbond en verenigingsleven. Een naar kantje hiervan
was natuurlijk wel, dat die deken behoorlijk stuurde.
Het grote voordeel was
evenwel, dat mensen zich niet sappel hoefde te maken over al te
ingewikkelde zaken en een normaal leven konden leven. Een leven
wellicht zonder grote mogelijkheden, maar wel aangenaam zorgeloos. Er
was hulp bij werk, eigenlijk bij alle facetten van het leven.
Die tijd is voorbij. Of we
daar bedroefd om moeten zijn, weet ik niet. Er zaten tenslotte ook
bedenkelijke kantjes aan. En was er niet de emancipatie van al die
groepen in de samenleving, die de deken een beetje onnodig en
daardoor verstikkend maakte.
Die emancipatie keert zich
evenwel tegen de groepen, die zich echt minder goed zelf kunnen
redden. Er wordt nu een beetje minderwaardig gedaan over mensen, die
de dupe zijn van de vereiste zelfredzaamheid. Blaiming the victim is
gewoon geworden. Wie komt er nog voor hen op? Er is bijna een vorm
van angst uitgemaakt te worden voor gutmensch, als je je inzet voor
hen die dat zelf minder goed kunnen.
Het is natuurlijk
gemakkelijk met de beschuldigende vinger richting onderwijs te
wijzen, of naar de rechtse partijen die al te enthousiast tal van
voorzieningen hebben afgebroken. Maar eerlijk gezegd heb ik van heel
weinigen ook maar iets vernomen, als het ging om verdediging van
juist die groepen, die het nodig hebben.
Het is niet meer populair
de kant van de verliezers te kiezen. Voor je het weet wordt je ermee
vereenzelvigd. Maar ze helemaal laten vallen, wordt ook afgestraft.
En boosaardiger partijen als de PVV springen zelfzuchtig in het gat.
Al die mensen die een beetje hulpeloos rondzweven in het complexe
universum worden verwelkomd met simpele oplossing, met zondebokken.
Zijn er nog leraren, zoals
mijn leraar Nederlands ooit, die hun leerlingen durven op te voeden?
Die op het bord schrijven dat het niet erg is, als je iets niet
begrijpt als het maar geen reden is het af te keuren. Kunnen we zo'n
visie niet weer omarmen? Dat neemt de voedingsbodem voor al die
duistere krachten weg.
De ideale samenleving
bestaat niet, maar een beetje beschaving maakt het wel een stuk
aangenamer. Als we mensen die het allemaal niet meer kunnen bijbenen
een handje helpen, zonder een tegenprestatie te verwachten, kunnen we
ook weer een beetje trots op ons zelf zijn. Al te goed is buurmans
gek, maar alleen maar wantrouwen is een slecht uitgangspunt.
Soms moet je ook dingen
een beetje los laten. Dat stembiljet van mijn moeder is ongebruikt
gebleven. Terecht. In vroeger tijden haalden CDA'ers zulke
stembiljetten met machtigingen op. Nu blijven ze liggen in het
postvakje, wachtend op de prullenbak. Daar horen ze, zoals zoveel
voor sommigen onbegrijpelijke papieren van de overheid.
Het zou een mooi onderwerp
zijn bij de formatie van een nieuw kabinet. Maar gezien de partijen
die hierbij kansrijk zijn, ben ik bang dat er voor de verdwaalden
niet veel hoop is.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten