Het vervloekte calvinisme

Begrafenissen kunnen heel leerzaam zijn. De afgelopen jaren heb ik er een flink aantal meegemaakt. Een leeftijdsdingetje zullen we maar zeggen. En voor het gemak vatten we crematies ook maar onder het begrip begrafenissen.

Niets tegen crematies hoor, maar de laatste jaren was dit de gebruikelijke wijze van afscheid nemen. En het is een beetje kaal in die crematoria. Verstandige mensen kiezen derhalve voor het afscheid in kerk of zaal naar keuze. Daar kunnen ze op de gewenste wijze afscheid van de naasten nemen.

Maar hiermee zijn we er nog niet. Behoudens een enkel geslaagd afscheid blijf je doorgaans met een leeg gevoel achter. De afgelopen week kreeg ik even een andere ingeving. Het was bij de begrafenis van een kennis in een nabijgelegen dorp, een katholieke enclave in het Friese calvinistische land.

Gek genoeg ben ik in mijn leven nog niet bij een misviering geweest. Natuurlijk wel katholieke kerken bezocht vanwege de architectuur en zo. Maar een echte dienst bijwonen, nee dat was altijd een stap te ver. Het zal wel iets te maken hebben met mijn calvinistische opvoeding.

Daar waar bij mijn grootouders achter de schemerende raampjes naar buiten werd gekeken en wee degene van het paapse geloof, die dan passeerde. Hem werden de vreselijkste eigenschappen toegedicht. Mijn ouders waren wat gematigder, maar echt katholieke kennissen hadden we niet.

Dus vandaar de verrassing bij het binnentreden van het kleine kerkje. Klein maar toch net zo gevuld met kunst en beelden als die grote basilieken, die ik ooit bezocht. Met koorzang in het Latijn. Niks geen zwaarmoedig traag psalmgezang. De rituelen, de wierook het deed mij wel wat.

En tegelijk vervloekte ik de protestanten, die dit land hebben gevormd tot een emotieloos en daarmee veelal bot stukje aarde. Waar gebeden klinken in kale gebouwen en gezang niet mooi hoeft te zijn en zeker niet begeleid hoeft te worden door organisten met meer opleiding dan klavarskribo.

Waarmee de gedachten meteen uitkomen op onze minister Jeroen Dijsselbloem, die zuidelijke landen beledigde met de opmerking dat het niet opgaat geld te verjubelen met wijn, weib und gesang en als het op is de hand op te houden. Onze sociaal-democraat verdedigde zich met het verweer dat hij te veel calvinist is en niet specifiek had gesproken over zuidelijke landen.

De vaderlandse kranten namen hem in bescherming, want als voorzitter van de eurogroep heeft hij zo zijn verdiensten. Vertel dat de Grieken. Oh nee, toen het daar over ging kwam hij niet opdagen en eindelijk is het Europarlement boos op Dijsselbloem. Het heeft het eindelijk gehad met de dwaze bezuinigingspolitiek. Nu het neoliberalisme nog op de schop en het wordt wel wat met Europa.

Het leven zou hier zo veel aangenamer kunnen zijn, wanneer we de calvinistische revolutie van zoveel eeuwen geleden eindelijk achter ons laten. Als we met vakantie zoveel meer kunnen genieten in landen waar het katholicisme de overheersende godsdienst is of is geweest, waarom dan niet iets meer van die cultuur meegenomen. Want daar bestaat zelfs een soort Pirelli-kalender voor doodskisten.

Nee, niet Spanje noemen nu. Spanje heeft een tik van de calvinistische molen gekregen gedurende de tachtigjarige oorlog en anders dan andere katholieke landen werd het geloof er al te serieus genomen inclusief inquisitie en brandstapels. Daar hebben veel mensen dan ook geheel afscheid genomen van het geloof. Maar die andere landen, zoals Italië rommelen met het geloof liever wat aan. Met de rest ook overigens.

We verlieten de kerk richting kerkhof onder de wierookgeur en het Latijnse gezang en het was net of de gezichten van de echte naasten wat oplichtten. Daar heb je bij het afscheid van protestanten en ongelovigen wel een paar glazen wijn voor nodig. Ik begrijp wijlen Gerard Reve ineens wat beter. Het is hier gewoon niet zo leuk.