Laat ze toch, die moslims...

De Amerikaanse showhost Bill Maher is een van mijn favorieten. Op internet verscheen een dezer dagen een interview met hem over moslims. Enige ongerustheid over deze geloofsgroep bleek hem niet vreemd.

Niet dat hij zich schaarde onder de massa islam-bashers. Toch kwam in het gesprek de noodzaak tot hervorming van de islam naar voren. Dit vooral om de ongerustheid over moslims weg te nemen. Een loffelijk streven zou je zo zeggen.

Het blijft echter een merkwaardig verschijnsel dat buitenstaanders moslims aan moeten moedigen om hun religie een tikje te moderniseren. Verlichting noemen we dat naar analogie van het christendom. Alsof de moslims dit dan niet zelf zouden moeten doen, zoals de christenen naar voortschrijdend inzicht gestaag afstand namen van de letterlijke interpretatie van het geschrevene in de bijbel.

Kennelijk werkt dat niet zo, want eerlijk is eerlijk islam en christendom hebben zo ongeveer even veel eeuwen de tijd gehad hun geloof aan te passen aan nieuwe inzichten als die uit de wetenschap. En dan hebben moslims ook nog eens de voorsprong gehad in de Arabische wetenschap, die zo rond de donkere tijden van het christendom hoogtijdagen meemaakte.

Kenmerkend voor het afscheid van het geloof der vaderen is het afwerpen van de voorgeschreven uiterlijke getuigenissen van dat geloof. Echte christenen zijn slechts nog te herkennen aan minuscule kruisjes dan wel visjes aan halskettingen. Je ziet het er niet meteen aan af, zo in het openbaar.

Moslims en dat hebben ze gemeen met bijvoorbeeld joden, hebben zo hun kledingvoorschriften die hen van mijlen afstand herkenbaar maken. Hoofddoeken, keppeltjes, merkwaardige haardrachten bij mannen en omgangsvormen maken het onmogelijk hen te doen opgaan in de massa.

Zelf beschouwen ze dit als noodzakelijk en voorgeschreven in hun heilige schrift. Het grappige hieraan is dat zowel bij christenen, joden als moslims de heilige boeken als bijbel, thora en koran daar over geen duidelijkheid verschaffen. Veelal gaat het om later toegevoegde geloofskenmerken.

Bij joden waren het schriftgeleerden, die gedragsvoorschriften bedachten, vaak voortkomend uit culturen van het land van herkomst. Ooit tijdens een rondreis in Turkije grapte een reisleider hoe dat in een islamitisch land toeging.

Imams waren, zeker in de achterlanden van Turkije, niet zozeer schriftgeleerden. De Koran is nu eenmaal in het Arabisch geschreven en de imams werden niet aangewezen op basis van hun Koran-kennis, maar meer in hun opvolging via familiebanden. Vrijwel ongeletterde - zeker in het Arabisch - imams, bedachten op prangende vragen van de gelovigen zelf nieuwe voorschriften.

Mompelend en gewichtig bladerend voor de Koran, die ze niet konden lezen, schreven ze gelovigen nieuwe regels voor. Regels die al snel in steen gebeitelde wetten werden. Daar konden wij natuurlijk hartelijk om lachen. Maar evengoed is het verontrustend.

Want die door half-analfabeten bedachte wetten ondergingen geen veranderingen onder gelovigen in verlichtere tijden, waarin geletterdheid toenam. Natuurlijk, er waren andere tijden. Wie foto’s ziet uit de Arabische wereld van zeg de jaren zestig, zoekt daar vergeefs naar de in zwarte gehulde en gehoofddoekte vrouwen. Maar dat was in de steden. Het platteland was anders.

Daar zit ook het probleem dat westerlingen hebben met de islam. De verlichte stedelingen waren een minderheid. Want vooral na de ontkolonisering van die landen, grepen de overwegend islamitische landen - onder invloed van naar de stad trekkende plattelanders -  terug naar de oude kledingwetten. En zien we weer veel hoofddoeken. 

De eerste islamitische gastarbeiders in het westen, waren ook niet zo van de letter van de wet. Dat kwam pas later toen hun echtgenotes overkwamen en ze ook nog het gevoel kregen - niet onterecht - dat ze na decennia aan hun lot overgelaten te zijn nog niet geheel voor vol werden aangezien. Ze grepen terug naar de oude gewoonten. Waardoor ze nog eens extra aangezien werden voor niet geheel volwaardige landgenoten.

Nieuwkomers uit moslimlanden, veelal gevlucht voor de dictatuur van islamitische heersers, komen hier binnen in hun traditionele kledij. In plaats van bij aankomst met een zucht van verlichting die doeken af te werpen, volharden ze in het dragen ervan. Naar mate er meer druk komt om dat wel te doen, groeit de weerzin hiertegen.

Kennelijk werkt druk van buiten niet. Als er iets moet veranderen kan dat alleen als het vanuit de geloofsgroep zelf komt. En dat zit er niet in als westerlingen blijven aandringen en hen ook nog eens als minderwaardig neerzetten. Dan gaan zelfs intellectuelen zich weer traditioneel kleden.

Het is een raar verschijnsel. Net als bij joden in wijken, zoals de diamantbuurten in België en Frankrijk, waar men ook halsstarrig volhardt in het uiterlijk vertoon van het jodendom. Helemaal verdwijnen doet het dus niet, ook niet bij verlichtere geesten.

Alleen onder de christenen in het westen verdwenen de uiterlijke kenmerken, overigens tegelijk met het letterlijk geloven. En als dan kleine groepen weer teruggrijpen naar dat oude geloof, dan doen ze dat zonder het uiterlijk vertoon.

Misschien moeten we toch maar een zachtere aanpak voorstaan. Laat moslims het zelf uitzoeken en laat ze zonder druk van buiten hun weg vinden in een maatschappij waarin geloof nu eenmaal amper een rol speelt. Wellicht dat er dan verandering komt en radicalisering - toch ook een gevolg van achterstelling - kansloos wordt.

Het beste dat de westerse beschaving heeft voortgebracht is de scheiding der machten en vooral het terugdringen van religieuze macht naar de huiskamer. Vertel het de nieuwkomers, zonder de arrogantie van de verlichten, zodat ze zelf met een beetje goede wil, het leuke ervan kunnen inzien. Dan kunnen ze wellicht ook meehelpen dwaallichten als Geert Wilders te bestrijden. 

En laten we allemaal eerlijk zijn, het leven is zoveel aangenamer als je je geloof binnenskamers belijdt en een gezonde scheiding tussen geloof en praktijk weet aan te brengen. Het geloof helemaal uitbannen - zo’n gek idee ook weer niet - krijgen we niet voor elkaar. 

Ogenschijnlijk rukt de religie weer op, hoewel zelfs in de VS onder de radar het geloof minder serieus wordt genomen, maar vooralsnog hebben de religieus geïnspireerden het tijdsgewricht mee. Laat ze, zou ik zeggen. Zo lang ze ons ongelovigen met rust laten. En feitelijk doen ze dat ook. Hooguit de nieuwe evangelisten in de VS uitgezonderd. Islamisering is door rechts-extremisten bedachte onzin. Iets wat we de komende tijd goed in gedachten moeten houden.