Madrid - Catalonië 0-1

De Catalaanse separatisten hebben een klinkende overwinning geboekt op de centrale regering in Madrid. De beelden van het brute optreden van de Guardia Civil hebben in heel Europa afschuw opgewekt. Bovenal hebben ze toch ook twijfelende Catalanen aan de kant van de rebellen gekregen.

Als zondagavond de stemmen zijn geteld, zal er ongetwijfeld een overweldigende meerderheid blijken voor onafhankelijkheid van Catalonië. Voor wat de uitslag waard is natuurlijk. Het allerdomste wat de Catalaanse premier Carles Puigdemont kan doen, is na het referendum de onafhankelijke republiek Catalonië uit roepen.

Hij zou er wel woord mee houden, maar aan scherpslijpers heeft Spanje nu even geen behoefte. Je hoeft niet veel sympathie te hebben voor de separatisten, om nu aan hun kant te staan. De Spaanse president Mariano Rajoy is de hoofdverantwoordelijke voor elke gewonde in Catalonië, maar een redelijker Catalaanse premier dan Puigdemont had veel ellende kunnen voorkomen.

Dat is de treurige conclusie van deze zondag. De rechtse Spaanse nationalist Rajoy en de Catalaanse nationalist Puigdemont hebben verzuimd ook maar een keer redelijk overleg te hebben. Waar in Schotland en Quebec zonder problemen vergelijkbare referenda zijn gehouden, had dit ook in Catalonië gekund.

Een eerlijk -niet bindend - referendum waar voor- en tegenstanders van onafhankelijkheid openlijk hun standpunten naar voren kunnen brengen. De afgelopen maanden was er in Catalonië louter het separatistische geluid te horen. Tegenstanders voelden zich geïntimideerd. Het hielp ook niet dat demonstraties voor een Spaans Catalonië elders veelal van bedenkelijk allooi waren.

Nu zullen veel van de tegenstanders van Puigdemont thuis zijn gebleven. Ook al heeft de Guardia Civil het referendum niet weten te voorkomen, verstoord is het wel. Van een eerlijke uitslag kan dan ook geen sprake zijn. De eerdere, weinig democratische, belofte van Puidemont dat hij ongeacht de opkomst bij een meerderheid de volgende dag de Catalaanse republiek zal uitroepen, zou olie op het vuur zijn.

Het mooiste zou zijn als de hoofdschuldigen aan dit drama hun verantwoordelijkheid zouden nemen en het veld zouden ruimen. Nieuwe regionale verkiezingen in Catalonië en het vertrek van de minderheidsregering van Rajoy, zouden een opening bieden voor een vreedzame oplossing zonder gezichtsverlies van beide partijen.

Het is te vrezen dat dit er niet in zit. Madrid zal onder Rajoy alleen nog maar harder optreden na de toch wel smadelijke nederlaag voor de Guardia Civil in Catalonië. De leiding van de Catalaanse politie, de Mossos, mag terecht bang zijn voor gevolgen van het terughoudende optreden tegen het referendum. En Puigdemont zal zijn persoonlijke rekening willen vereffenen.

Brussel zou nu toch ook niet meer kunnen zwijgen. Zonder partij te kiezen voor de separatisten is een veroordeling van het geweld toch het minste wat de EU kan doen. Een oproep aan de Rajoy en Puigdemont om tafel te gaan en een eerlijk referendum te eisen zou op zijn plaats zijn. Al zit Brussel allerminst te wachten op een onafhankelijk Catalonië.

Madrid heeft deze ronde bewezen niet in staat te zijn de constitutionele crisis te bezweren. Ongetwijfeld zullen de Basken en Galiciërs zich gaan roeren. En zo dreigt er een mislukte staat te ontstaan binnen Europa. Waar populisme en nationalisme al niet toe in staat zijn. Met een steuntje in de rug van hackende internetters van vermoedelijk Russische afkomst. Trap er toch niet in Europa.