De wet van het aardappelveld

Discriminatie op de arbeidsmarkt, de Volkskrant van zaterdag maakt zich er maar erg druk over. En beperkt zich tot vooral allochtonen. Op zich terecht, al zijn ook ouderen en mensen met een lichte beperking de dupe. Discriminatie is in zoverre ernstig waar het mensen betreft die graag willen werken en lijden onder het niet werken. Maar het legt ook iets anders bloot.

Nederland telt ruim zeshonderdduizend werklozen. Geregistreerde werklozen. Dat wil zeggen dat er nog heel wat meer zijn. Als we kijken naar de bevolking die zou kunnen werken komen we met ‘arbeidsongeschikten’ en lieden die de moed hebben opgegeven en bijvoorbeeld omdat erin een huishouden een andere inkomen is niet meer ingeschreven staan is, komen we op ongeveer anderhalf miljoen niet werkenden.

Dat zou voor een land rampzalig kunnen zijn. En tot diepe armoede kunnen leiden. Nu is er wel armoede in dit land, maar niemand komt om van de honger. Kennelijk kan Nederland het dragen om iedereen te onderhouden al zou de verdeling beter kunnen en hoeven we niet te korten op sociale voorzieningen. Hogere uitkeringen leiden tot hogere broodnodige binnenlandse besteding.

Nu de economie door exportgroei aantrekt, het consumentenvertrouwen groeit en mensen langzaam weer bereid zijn geld uit te geven, zien we het overheidstekort weer krimpen zonder echte afname van de werkloosheid. Toch roepen politici dat dit onbetaalbaar is.Maar als met die anderhalf miljoen werklozen alleen door een beetje economische groei het overheidstekort krimpt, valt die onbetaalbaarheid wel mee.

Terug naar discriminatie op de arbeidsmarkt. Dat is een smet op dit land, zeker waar we op nummer twee staan op de lijst van de landen waar allochtonen het minst deelnemen aan de arbeidsmarkt. En om misverstanden te voorkomen, dat komt echt niet omdat hier de uitkeringen zo riant zijn. Nee, er wordt keihard gediscrimineerd. En daar kan Mohammed zelf niets aan doen. Invechten lukt niet.

Het probleem is dat er niet voldoende banen zijn. Dat de economie toch nog weer beter draait en we dat leger van werklozen kunnen onderhouden, duidt op een dusdanige arbeidsproductiviteit van de wel werkende bevolking dat we ons kunnen veroorloven zovelen buiten het arbeidsproces te houden.

Politieke partijen die werk als prioriteit hebben zonder te spreken over een andere verdeling van inkomen en werk, maken een fout. Het gaat om dit laatste. Als we in dit land toekunnen met de huidige arbeidsparticipatie, kun je alleen maar praten over verdeling van inkomen of natuurlijk van arbeid al daalt daardoor die arbeidsproductiviteit.

Ooit, nog voor de val van de Muur was ik in Hongarije en verwonderde mij over de arbeidsintensieve horeca. Waar je op een rustig moment binnen handbereik van de tap zat, diende je eerst bij een serveerster te bestellen. Die ging dan naar de kassier, die op zijn beurt weer de schenker opdracht gaf een biertje te tappen. Waarop de serveerster dit ophaalde en omliep om dit mij te brengen. Om daarna naar de kassier te gaan voor een bonnetje en dat mij weer overhandigde.

Dat zijn dus drie mensen aan het werk, waar ditzelfde werk ook door een man of vrouw gedaan kan worden. Was het heel slecht? Nee, want die drie hadden plezier in hun werk en voelden zich niet buitengesloten. Gediscrimineerd kon er niet worden, in zo’n systeem is iedere hand nodig.

Nederlandse werkgevers kunnen straffeloos discrimineren omdat er een ruim overschot op de arbeidsmarkt is. Nu zijn we al decennia bang gemaakt met de dreigende vergrijzing waardoor er te weinig mensen zouden kunnen werken. En hebben we een einde aan de vut gemaakt en de aow-leeftijd verhoogd met twee jaar. Maar ondanks de vergrijzing zijn er dus nog steeds anderhalf miljoen mensen niet aan het werk. Wel is het inkomen van niet-werkenden gekort door korter durende uitkeringen.

En het ziet er niet naar uit, dat dit zal veranderen als er meer ouderen uitstromen. Hooguit sluit het aanbod slecht aan op de vraag. Maar daar valt wel wat aan te doen. Het meeste werk is niet zo ingewikkeld. Wil je serieus een einde maken aan discriminatie op de arbeidsmarkt moet je dus niet de uitkeringen verlagen - eerder verhogen om de druk van werkwilligen te verlagen - maar het bestaande werk beter verdelen.

Luister dus niet naar werkgevers die vinden dat Nederlanders langer moeten werken, maar doe het omgekeerde. Volledige werkgelegenheid is een onbereikbaar ideaal, maar met een betere verdeling zou je discriminatie snel uitbannen. Het is betaalbaar. Werkgevers laten het wel uit hun bol om een goed opgeleide nieuwkomer uit te sluiten, als hij niemand anders kan krijgen.

Hooguit is er zo iets als de wet op de verminderde meeropbrengst. Een geweldige economieleraar legde het ooit uit aan de hand van een aardappelveldje. Een man moet ploeteren om alle piepers te oogsten. Met twee man verviervuldigt de opbrengst. Met drie nog eens zo iets. Maar zet je er tien man aan het werk treedt verveling op en gaan ze elkaar met aardappels bekogelen uit balorigheid. Er is dus een ideaal aantal werkers. En dat is betrekkelijk klein geworden door mechanisering.

Dat ideale aantal werkenden is er niet in Nederland. Met mensen die zich een slag in de rondte werken en anderen die zich gediscrimineerd voelen en niets nuttigs mogen doen, want ze moeten beschikbaar blijven voor de arbeidsmarkt. Wel, daar is wat aan te doen. Maar dan moet je niet luisteren naar de verkeerde raadgevers.