De multiculturele ouderdom

Toen er voor het eerst seniorentehuizen kwamen voor specifieke etnische groepen waren daar toch wel enige bedenkingen tegen. Moet je in een al gesegregeerde samenleving dat ook nog bejaarden aandoen? De praktijk kan anders, zo blijkt in het grote zorgcentrum Raffy in Breda.

Toen mijn schoonmoeder al boven de negentig een plekje kreeg in Raffy, viel ons onmiddellijk de bijzondere sfeer op. Raffy is van oorsprong een tehuis voor bejaarden met een Indonesische en Molukse achtergrond. Langzamerhand is dat uitgangspunt verlicht tot een ieder die iets heeft met Indonesië en zelfs dat is geen wetmatigheid.

De sfeer en inrichting mogen dan nog wel enigszins Indonesisch zijn, zo is het eten er voortreffelijk, de bevolking begint behoorlijk veelkleurig te worden. Het uitgangspunt is nu toch vooral het accepteren van elkaars cultuur. En zo gaan oorspronkelijke Nederlanders, Indonesiërs, Molukkers en Antillianen fleurig met elkaar om.

Het verzorgend personeel is van alle oorsprongen en lijkt de uitstraling van het multiculturele  samenleven van de ouderen te hebben overgenomen. Natuurlijk, ook Raffy kampt met bezuinigingen en er gaat wel eens iets mis. Maar de levendigheid vergoedt veel, zeker ook de manier waarop het zorgcentrum in de buurt is geïntegreerd.

Mijn dementerende moeder is opgenomen in een splinternieuw verzorgingshuis in Franeker. Het verschil met Raffy is groot. Niets ten nadele van het personeel, dat doorgaans alles doet om het de bewoners aangenaam te maken. Maar de eenzijdige samenstelling van de bewoners en het personeel maakt het allemaal zo anders.

Het ontbreekt aan een zeg maar ‘Raffy’ sfeer. De stad is niet betrokken bij het tehuis zoals vroeger die stad wel betrokken was bij de psychiatrische inrichting die ze rijk was. Het is er soms dodelijk saai, teneerslaand, daar waar de demente en andere bejaarden die niet meer voor zichzelf kunnen zorgen de dag tussen activiteiten en eten door sluimerend doorbrengen.

Er is amper levendigheid en als er al iemand binnenkomt die anders is en dat te luidruchtig duidelijk maakt, wordt dat niet op prijs gesteld. Als een geverfde vogel wordt ze uit de bewonersgemeenschap gestoten. Een gemeenschap, die eigenlijk helemaal niet de gemeenschappelijkheid van een Raffy kent. Hooguit die van Friezen onder elkaar, hetgeen allerminst garantie voor inclusieve fleur in het leven is.Het personeel treft hierin geen blaam, hoewel wat meer oog voor dit soort dingen geen kwaad kan.  

Nee, technische gezien valt er helemaal niets aan te merken op het tehuis en ongetwijfeld evenmin op andere instellingen in Friesland. Wat ze missen is de menging van culturen en religies van Raffy en daarmee de warmte van die culturen waar aandacht voor ouderen vaak meer ingebakken is. En wellicht de Brabantse gemoedelijkheid en het gemak waarmee omwonenden gebruik maken van de voorzieningen van Raffy. Menig alleenstaande weet het restaurant te vinden. En een evenement als Pasar Raffy trekt jong en oud naar het tehuis.

Misschien is dat het wel, die gemoedelijkheid, die het mengen van leeftijden, culturen met zich meebrengt, die bejaarden niet weg doet zakken in treurige vergetelheid. Ik weet het, de huidige politiek van bezuinigen maakt het ook Raffy moeilijk door te gaan. Maar als we ons een beetje beschaafd opstellen tegenover ouderen, dan moeten we misschien wel de oplossing zoeken in Raffy.

En wie weet heeft die menging ook op het bezoek invloed en worden we weer een beetje vriendelijk tegen elkaar. Kleinschaligheid heeft er niets mee te maken. Raffy is nog een ouderwetse knoert van een tehuis.

Uiteindelijk wacht een ieder van ons die echt oud wordt hetzelfde lot en dat kun je het maar beter een beetje aangenaam maken. Dan is het niet zo’n naargeestige, eenzame aangelegenheid in de wachtkamer van de dood, die het nu nog vaak is. Ongetwijfeld zal het meer geld kosten en past het niet zo in de gedachtegang van de neoliberale kaste met zijn participatiesamenleving, maar het is het proberen waard. Het aantal vrijwilligers is trouwens wel groot. En de wachtlijst voor Raffy is lang, heel lang.