De ontsporing van het specialisme

  

Wij mensen zitten een beetje verkeerd in elkaar. Er is toch een foutje in de evolutie geslopen. Ooit, als jager-verzamelaars wisten we dat we met alles rekening moesten houden wilden we een lekker hapje verschalken. Of een leuke vrouw aan de haak slaan. Toen kwam de specialisatie, ogenschijnlijk een geweldige vooruitgang.

In de loop der eeuwen was die specialisatie een zegen. En ook niet zo’n probleem. We wisten dondersgoed wat de buurman moest doen om onze werkzaamheden mogelijk te maken. Wie zich toelegde op vissen wist, dat hij voor de rest van zijn bestaan afhankelijk was van de timmerman, de landbouwer, noem maar op. En we wisten ook wat hij deed.

Het ging allemaal nog redelijk goed, zelfs met monniken die zich in een cel toelegden op louter intellectuele zaken. Het ging evenwel de verkeerde kant uit met de komst van de industrialisatie. Langzaam verdween de kennis van de werkzaamheden van de medemens. En daarmee ook van zijn sociale leven.

We verleerden te kijken naar het grote geheel. Dat was geen probleem want ondanks de complexiteit van het leven wist iedereen toch nog wel een beetje wat van hem of haar werd verwacht om een samenleving in stand te houden op een beetje redelijke manier. Al dachten socialisten, liberalen en conservatieven daar dan elk wel weer anders over. Het kostte een beetje sociale strijd, maar we kwamen er redelijk uit.

Ontsporen deed het in de laatste eeuw. We groeiden te veel uit elkaar. Niet alleen maar in rijkdom en daarmee in omgang, maar ook in kennis. En de samenleving werd dusdanig complex dat het bijkans onmogelijk werd het geheel te overzien. Kwam er enkele eeuwen terug een vreemdeling in het dorp - en wat waren steden toen meer - , dan wisten we dat zo iemand een vak moest leren om in zijn onderhoud te voorzien. En zo werd hij een gewaardeerde aanwinst voor het dorp.

We zijn nu een paar eeuwen verder en eigenlijk heeft niemand meer een overzicht van het geheel. Ontwikkeling gaan ook wel erg snel. Er zijn  erg veel meer mensen, dat maakt het al moeilijk genoeg. Want voor al die mensen moeten we een redelijk leven organiseren met onderwijs, zorg en natuurlijk werk. En daar is het de afgelopen decennia een beetje begonnen te steken.

Er was niet voldoende werk voor al die mensen. Omdat er toch voldoende geld werd verdiend wisten we de afgelopen eeuw een mooi sociaal systeem te bedenken, zodat ook wie niet werkte een redelijk inkomen kreeg. Een welbegrepen eigenbelang voor de werkenden. Zo voorkwam je opstanden en het is veel leuker naar je werk te lopen zonder lastig gevallen te worden door bedelaars.

Maar het moet niet allemaal tegelijk komen en daar kampen we nu mee. In Europa of Nederland zo u wilt, is er allang geen werk meer voor iedereen en met de steeds sneller voortgaande automatisering wordt dit alleen maar minder. En tja als je geboren en getogen bent in een welvarend land valt er met een beetje goede voorzieningen mee te leven. En zo doen we het met naar eigen inzicht in te vullen aantal niet werkenden van 600.000 tot anderhalf miljoen nog redelijk goed en mits politici het niet te gek maken, kunnen we nog tijden door. Helaas zijn veel politici behept met een geloof, dat het wel wat minder kan met de sociale voorzieningen.

Als er dan ineens  tienduizenden vluchtelingen voor de deur staan, hebben we een probleem. Want die moeten een toekomst hebben. En die verwerf je – zo is het geloof - met werken en onderwijs. Goedwillende beleidsmakers weten de oplossing wel. Werk, onderwijs en huisvesting. Onderwijs valt in te voorzien en met een beetje moeite en afzien van de marktwerking in de volkshuisvesting ook nog in de tweede.

Maar in dat werk zit een probleem. Het is er niet, al zijn de vluchtelingen nog zo goed opgeleid. Dat zou alleen kunnen als we overgingen op een betere verdeling van het bestaande werk, maar ja met een Centraal Plan Bureau – de adviserende goeroe van politiek Nederland – dat uitgaat van volledige werkgelegenheid, redden we het niet.

Nu de eerste stemmen opgaan de verhoogde AOW-leeftijd dan toch maar weer te verlagen om in ieder geval minder mensen op de arbeidsmarkt te krijgen, zien we de protesten al weer komen. Onbetaalbaar etc. Maar als zelfs jongeren laten weten er weinig voor te voelen tot hun zeventigste zich het schompes te werken, zal de kogel toch een keer door de kerk moeten. 

Het zijn dit soort overwegingen voor wie het grote geheel in het oog probeert te houden, die ontbreken in de politiek. En dat maakt de opvang van vluchtelingen zo moeilijk. Als er hier al honderdduizenden zijn met weinig of geen perspectief tot aansluiting bij het aangenaam levende deel van de bevolking, is dit voor vluchtelingen nog veel moeilijker, bijna onmogelijk.

Eigenlijk is de conclusie dat het land op de schop moet. Werk beter verdelen, onderwijs zo inrichten dat iedereen weer leert om kennis te nemen van het grote geheel en dat bij te houden en dan ook nog eens het nationale inkomen eerlijk te verdelen. Het is een soort Delta-Werken. Het kan en moet. Maar het vraagt om mensen met een doel voor ogen, een visie. En sinds enige tijd houden we daar niet meer zo van. Het maakt een mens soms een beetje moedeloos.