Domweg beschaamd

Femke Halsema schrijft in De Correspondent over de trots op Nederland en hoe die mensen gelukkiger maakt. Je moet hier even aan denken als je het nieuws leest over het windmolenbesluit van Gedeputeerde Staten van Friesland. Bijna alle nieuwe windmolens komen nu in het IJsselmeer. Het wordt steeds moeilijker ook trots op Friesland te zijn.

Je kunt je nog wel wat voorstellen over een zekere trots op Nederland. Op het landschap tussen de rivieren, de polders boven Amsterdam en onwillekeurig de havens van Rotterdam. En als we het over mensen hebben, een paar wetenschappers met Robbert Dijkgraaf voorop, een enkele schrijver, sommige artiesten en kunstenaars, slechts enkele politici met echte principes en een rechte rug.

Maar Friesland heeft die mensen amper meer. Ja, Slauerhoff was iemand om trots op te zijn en ooit het fraaie cultuurlandschap. Natuurlijk de Waddenzee en de eilanden en het prachtige dijkweggetje langs het Mirnser klif. Eh, nee niet de geschiedenis van de Slach by Warns, waar elk jaar enkele bejaarde Friezen zich verzamelen en zich laven aan dit stukje geschiedvervalsing.

Het is bijna allemaal van een voorbije glorie. Het landschap is grotendeels opgeofferd aan megalomaan denken van de melkveehouderij, zelfs in een tijd dat duidelijk wordt dat zuivelconsumptie niet zo gezond is en ook nog eens slecht voor het milieu. De ‘Silent Spring’ is in delen van Friesland verwerkelijkt zonder gif. Ontwatering en geëgaliseerd grasland waren voldoende om de vogels te verdrijven en het geluid komt nog van straaljagers.

Mooie rijen gestaag wiekende windmolens hadden het allemaal nog wat dynamisch kunnen maken. Maar dan wel in een fraai patroon en niet her en der een losse turbine alsof iemand steentjes heeft gegooid om de bouwplaats aan te geven. Het had mooi kunnen zijn en ook blijk gegeven van een bewustzijn dat verder gaat dan het misplaatst conservatisme van het open landschap.

Nee, dan maar duur bouwen in het IJsselmeer. Want het heilige uitzicht over eindeloze vlakten monotoon raaigras moet bewaard blijven. Dan dwing je boeren maar hun immense kuddes melkvee naar buiten te sturen. Ter stoffering. Want ook die melkveehouderij zou onze trots zijn. Er komt veel bij je op bij het zien van die industriële gebouwen die het saaie zicht verder ontsieren, maar trots is het niet. Eerder schaamte.

Kun je domweg gelukkig zijn in deze provincie? Om met Halsema te spreken door toch trots te zijn op wat nog rest? Je moet er moeite voor doen. En misschien luisteren naar Tsjebbe Hettinga, die de schoonheid uit zijn geheugen putte. En heel misschien op Leeuwarden als het 2018 is, maar de voortekenen zijn niet alle gunstig. De blijdschap over de uitverkiezing tot culturele hoofdstad is aan het vervliegen met het bekend worden van de betrokken namen.

Trots op de taal die ondanks verwatering met Nederlands stand houdt? Ja zeker als we sommige veelal oudere literatuur lezen, een dichter als Obe Postma tot je door laten dringen en Hettinga beluisteren. Minder als we het wat lijzige, meestal te harde stemgeluid beluisteren dat doorgaans de oren teistert. En de irritante houding van de taalbevorderaars, de eeuwige discussie over weer een nieuwe ‘stavering’. De weegschaal dreigt door te slaan naar de schaamte met een vleugje trots op hoe het was en heel soms nog is. Misschien zijn we hier niet voorbestemd om domweg gelukkig te zijn.